________________
૧૪૪
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ ચક્રવતીથી માંડી બ્રહ્મા સુધીના જીવને જે આનંદ હોય છે, તેને શ્રુતિએ નાશવંત જણવ્યો છે, કેમ કે તે ઉત્તરોત્તર ચઢિયાતે હેાય છે તે પણ પિતાના કારણને નાશ થતાં નાશને પામે છે. એ બધા વિષયોને આનંદ છે. તેમાં સાધનરૂપે કેવળ પુણ્ય જ હોય છે. જે પુણ્ય કરનારાઓ વિષયોનો આનંદ ભગવે છે, તેઓને એ આનંદના ભાગકાળે પણ (કઈ વેળા) દુઃખ જોગવવું પડે છે અને પુણ્યનો નાશ થયા પછી તો છેવટે ઘણું જ મેટું દુઃખ ભોગવવું પડે છે, માટે વિયેના સંબંધવાળું સુખ તે વિષના સંબંધવાળા અન્ન જેવું છે. એ સુખ ભોગના સમયે અને ભેગના અંતે દુ:ખ જ આપે છે, કેમ કે બ્રહ્મા વગેરે પદને પામેલા જીવોને વધારે ને એ સુખ હોય છે; અને એ નાશવંત હોય છે તેથી ભેગસમયે પણ ભવિષ્યમાં થનારા નાશને ભય રહે છે (તેમ જ બીજાનું સુખ વધારે જોઈ દુઃખ થાય છે). જેમ આ લોકમાં રાજાના સ્થાન સુધી પહોંચેલા છને વધતુંએાછું સુખ મનાય છે, તે જ પ્રમાણે બ્રહ્મા આદિના પદને પામેલા છાને પણ વધતું-ઓછું સુખ માનેલું છે. (દરેકને સમાન સુખ હતું જ નથી. સ્થાન પ્રમાણે વધ–ઘટ હોય જ છે. એટલે બીજાનું સુખ વધારે જોઈ દુઃખ થાય છે અને ભવિષ્યના નાશને પણ ભય રહે છે). માટે વિદ્વાન પુરુષે વિષયોનું સુખ ઈચ્છવાયોગ્ય નથી. ૬૪૯-૬૫૪
બિંબરૂપ આનંદ એ જ આત્મા यो बिलभूत मानंदः स आत्मानंदलक्षणः । શાશ્વનો નિર્ણય પૂળ નિહ ો િનિમવા એ પથ -
જે આનંદ બિંબરૂપ છે, તે જ આનંદરૂપ લક્ષણવાળે આત્મા છે. એ શાશ્વત, અદ્વિત, પૂર્ણ અને નિત્ય છે. તે એક જ છે તેપણ નિર્ભય છે. ૬૫૫
