________________
- સાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ આ આત્માથી આકાશ ઉત્પન્ન થયું” ઈત્યાદિ વા વડે બ્રહ્મથી જગતની ઉત્પત્તિ કહે છે; (એ ઉપરથી જગત બ્રહ્મનું કાર્ય કરે છે અને તેથી તેના અનિત્યપણામાં સંશય નથી. ૧૯
सर्वस्यानित्यत्वे सावयवत्वेन सर्वतःसिद्धे । वैकुंठादिषु नित्यत्वमतिभ्रम एव मूढबुद्धीनाम् ॥ २०॥
જે વસ્તુ અવયવવાળી હોય, તે અનિત્ય હાય” એમ સર્વ પ્રકારે સર્વ કાર્ય અનિત્ય કરે છે; છતાં વૈકુંક આદિ લેકને નિત્ય માનવા, એ મૂઢ બુદ્ધિવાળાઓને ભ્રમ જ છે. ૨૦
अनित्यत्वं च नित्यत्वमेवं यच्छतियुक्तिभिः । विवेचनं नित्यानित्यविवेक इति कथ्यते ॥ २१ ॥
એ રીતે કૃતિઓ તથા યુક્તિઓના આધારે અનિત્યપણું તથા નિત્યપણું બરાબર અલગ અલગ સમજવું, તેને નિત્યાનિત્યવિવેક' કહે છે. ૨૧
વૈરાગ્ય ऐहिकामुष्मिकार्थेषु ह्यनित्यत्वेन निश्चयात् । नैःस्पृहां तुच्छबुद्धया यत्तद्वैराग्यमितीर्यते ॥ २२॥
આ લોકના તથા પરલોકના વિષયો અનિત્ય છે એ નિશ્ચય થવાથી તેના પર તુચ્છ બુદ્ધિ થાય અને તેથી તેમના ઉપરની સ્પૃહા નીકળી જાય, તેને “વૈરાગ્ય’ કહે છે. ૨૨
नित्यानित्यपदार्थविवेकात्पुरुषस्य जायते सद्यः ।
स्रक्चंदनवनितादौ सर्वत्रानित्यवस्तुनि विरक्तिः ॥२३॥ નિત્ય તથા અનિત્ય પદાર્થના વિવેકથી પુરુષને તરત જ પુષ્પમાળા, ચંદન, સ્ત્રી આદિ બધી અનિત્ય વસ્તુ ઉપર વૈરાગ્ય થાય છે. ૨૩ काकस्य विष्ठावदसाघुखिोग्येषु सा तीव्रविरक्तिरिष्यते । प्रदृश्यते वस्तुनि यत्र दोषो न तत्र पुंसोऽस्ति पुनः प्रवृत्तिः ॥२४॥
