________________
સર્વવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ
૧૩૭ कुड्यादेस्तु जडस्य नैव घटते भानं स्वतः सर्वदा सूर्यादिप्रभया विना कचिदपि प्रत्यक्षमेतत्तथा । बुद्धद्यादेरपि न स्वतोऽस्त्यणुरपि स्फूर्तिर्विनेवात्मना છોડવું વરમગધ્રુતિમતો માળેથી : I દૂર છે
ભીત વગેરે જડ વસ્તુઓનું જ્ઞાન સૂર્ય વગેરેના પ્રકાશ વિના તેથી પિતાથી જ કેઈ કાળે ઘટતું નથી, આ વાત સ્પષ્ટ છે; તે જ પ્રમાણે આત્મા વિના બુદ્ધિ આદિ જડ પદાર્થોનું સ્કુરણ તેમનાથી પિતાથી લેશમાત્ર પણ ઘટતું નથી, માટે જેમ સૂર્ય કાંતિમય છે, તેમ આ આતમા કેવળ ચતન્ય છે એમ કૃતિઓએ માન્યું છે. ૬૧૯ માલને વાયપરાર્થમાણને નાર્ક પ્રશાંત स्वधोधने वाप्यहमादिधोधने तयैव चिद्वातुरयं परात्मा ॥ ६२० ॥
પતાને અથવા બીજા પદાર્થોને પ્રકાશિત કરવામાં સૂર્ય બીજા પ્રકાશને લેશ પણ ઈછતો નથી, તેમ ચેતન્યરૂપ ધાતુવાળા આ પરમાત્મા પિતાને કે બીજા અહંકાર વગેરેને જાણવામાં બીજા કેઈની જરૂર જરા પણ ઈરછત નથી. દર अन्यप्रकाशं न किमप्यपेक्ष्य यतोऽयमाभाति निजात्मनैव । ततः स्वयंज्योतिरयं चिदात्मा न ह्यात्मभाने परदीप्त्यपेक्षा ॥ ६२१॥
આ આત્મા બીજાના પ્રકાશની લગાર પણ દરકાર કર્યા વિના પિતાની મેળે જ ચારે બાજુ પ્રકાશે છે તેથી સ્વયંતિ અને ચૈતન્યસ્વરૂપ છે. આવા આત્માને પ્રકાશિત થવામાં બીજા પ્રકાશન ની જરૂર નથી. દર૧ यं न प्रकाशयति किंचिदिनोऽपि चंद्रः
नो विद्युतः किमुत वह्निरयं मिताभः । यं भान्तमेतमनुभाति जगत्समस्तं
सोऽयं स्वयं स्फुरति सर्वदशासु चात्मा ॥ ६२२ ॥ જેને સૂર્ય, ચંદ્ર અને વીજળીઓ પ્રકાશિત કરી શકતાં નથી,
