________________
૧૩૬
સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સાસંગ્રહ એમાં, જાગ્રત આદિ અવસ્થાઓમાં અને દુષ્ટ કે અદષ્ટ બધી બુદ્ધિની વૃત્તિઓમાં આત્માનું સત્તારૂપે અનુસરણ હોય જ છે; કેમ કે તે તે સર્વ સ્થિતિમાં “હું, હું” એવી અનુવૃત્તિ સદા સ્થિર હોય છે, તેથી સાક્ષીનું એક જ આત્મસ્વરૂપ છે. ૬૧૧-૧૪ प्रतिपदमहमादयो विभिन्नाः क्षणपरिणामितया विकारिणस्ते । न परिणतिरमुष्य निष्कलत्वादयमविकार्यत एव नित्य आत्मा ॥६१५॥
વળી અહંકાર વગેરે તો પગલે પગલે જુદા જુદા જણાય છે અને ક્ષણે ક્ષણે પરિણામ પામનારા છે, તેથી તેઓ વિકારી છે; પરંતુ આત્માનું કઈ પરિણામ થતું જ નથી; કેમ કે તે નિષ્કલ છે--અવયવ રહિત છે અને તેથી જ આ આત્મા અવિકારી અને નિત્ય જ છે. ૬૧૫ यः स्वप्नमद्राक्षमहं सुखं योऽस्वाप्सं स एवास्यथ जागरूकः । इत्येवमच्छिन्नतयानुभूयते सत्तात्मनो नास्ति हि संशयोऽत्र ॥ ६१६ ॥
જે હું સ્વમ જેતે હતો, તે હું જ છું; જે હું સુખેથી ઊંઘતે હતો તે હું જ છું અને જાણું છું તે પણ હું જ છું.” આમ અવિચિછન્નપણે--નિરંતર અનુભવાય છે, તેથી (સર્વકાળ) આત્માની સત્તા (હયાતી) છે, એમાં સંશય જ નથી. ૬૧૬
श्रुत्युक्ताः षोडशकलाश्चिदाभासस्य नात्मनः।। निष्कलत्वान्नास्य लयस्तस्मानित्यत्वमात्मनः ॥ ६१७ ॥
વેદમાં સેળ કળાઓ કહી છે, તે ચિદાભાસ (માત્ર ચૈતન્યના આભાસરૂપ જીવ)ની સમજવી, આત્માની નહિ; કેમ કે આત્મા તે નિષ્કલ છે–અવયવ રહિત છે, તેથી આત્માની નિત્યતા છે. ૬૧૭
નારાશક: સૂર્યઃ પરમૈય નો ગરુડ बुद्धयादिभासकस्तस्माश्चित्स्वरूपस्तथा मतः॥६१८॥ .
જડ વસ્તુઓને પ્રકાશક સૂર્ય પ્રકાશ સ્વરૂપ જ છે, જડ નથી; તે જ પ્રમાણે બુદ્ધિ આદિનો પ્રકાશક આત્મા ચિતન્યસ્વરૂપ જ છે, જડ નથી. ૬૧૮
