________________
સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસ મહે
૧૩૫
આ પ્રમાણેા ઉપરથી વિદ્વાનેાએ ‘સુષુપ્તિમાં પણ આત્મા સાક્ષીરૂપે રહ્યો હોય છે' એમ જાણેલ છે. આ આત્મા કેવળ શુદ્ધ અને સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ લક્ષણવાળા છે. ૬૦૯ सचिवानंदतादिलक्षणं प्रत्यगात्मनः ।
hreadsterध्यत्वं सत्यं नित्यस्वरूपतः ॥ ६१० ॥
પ્રત્યગાત્માનું સત્, ચિત્, આન ંદ આદિ સત્ય લક્ષણ ત્રણે કાળે અમાધિત રહે છે; કેમ કે તે નિત્ય સ્વરૂપ છે. ૬૧૦ शुद्धचैतन्यरूपत्वं चित्त्वं ज्ञानस्वरूपतः । अखंड सुखरूपत्वादानंदत्वमितीर्यते ॥ ६११ ॥ अनुस्यूतात्मनः सत्ता जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तिषु । अहमस्मीत्यतो नित्यो भवत्यात्मायमत्र्ययः ॥ ६१२ ॥ सर्वदाभ्यामित्येवाभिन्नप्रत्यय ईक्ष्यते । कदापि नाखमित्यस्मादात्मनो नित्यता मता ॥ ६१३ ॥ मायातासु गतासु शैशवमुखावस्थासुं जाग्रन्मुखाः स्वन्यास्वप्यखिलासु वृत्तिषु धियो दुष्टास्वदुष्टास्वपि । गंगाभंगपरंपरासु जलवत्सत्तानुवृत्तात्मनस्तिष्ठत्येव सदा स्थिराहमहमित्येकात्मता साक्षिणः ॥ ६१४ ॥
આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, તેથી શુદ્ધ ચૈતન્યરૂપ ‘ ચિત ’ કહેવાય છે; અને અખંડ સુખરૂપ હાવાથી ‘ જ્ઞાનંવ ’ કહેવાય છે. જાગ્રત, સ્વસ અને સુષુપ્તિ-એ ત્રણે અવસ્થાએમાં આત્મા અનુસ્મૃત (પરાવાયેલા ) છે–તેની હયાતી હોય જ છે અને ‘ અશ્મિહું છું એમ અનુભવાય છે, તેથી એ નિત્ય અને નિર્વિકાર છે. સર્વજ્ઞવિ આસમ્-હું સકાળે હતા ' એમ હરકેાઈ સમયે પેાતાના આત્મસ્વરૂપનું અભેદજ્ઞાન દેખાય છે; પણ · કાઈ કાળે હું ન'હતા’ એમ જણાતું નથી, તેથી આત્માને નિત્ય માન્યા છે. જેમ ગંગાના તરંગાની પરપરામાં જળની સત્તા-હયાતીરૂપે અનુસરવું હાય છે, તેમ આવેલી ને ગયેલી ખાલ્ય વગેરે અવસ્થા
