________________
૧૩૧
સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસ મહ
'
6
કેવી રીતે સિદ્ધ થાય છે ? વળી સુષુપ્તિમાં શૂન્ય જ હોય છે એમ તને કયા પુરુષે કહ્યું છે ? કયા હેતુથી તેં એનુ અનુમાન કર્યું છે? અને એ શૂન્યને તેં જાણ્યું શાથી ?’ આમ પૂછવામાં આવશે ત્યારે એ શૂન્યવાદી શે! ઉત્તર આપશે ? · સુષુપ્તિમાં શૂન્ય જ હાય છે' એ વાતની સિદ્ધિને અનુસરતા કેાઈ હેતુ નથી અને એમ કહેનારા પણ કાઈ હાતા નથી, તેા પછી સુષુપ્તિમાં રહેલા એ શૂન્યને જાણનારા આત્મા વિના ખીજે કાણુ હાઈ શકે? ૫૯૪-૫૯૬
स्वेनानुभूतं स्वयमेव वक्ति स्वसुप्तिकाले स्थितशून्यभावम् । तत्र स्वत्ता मनवेक्ष्य मूढः स्वस्यापि शून्यत्वमयं ब्रवीति ॥ ५२७ ॥ સુષુપ્તિના સમયે જે શૂન્યપણું રહેલું હેાય છે, તેને પાતે જ અનુભવે છે અને પાતે જ કહે છે, છતાં એ મૂઢ (શૂન્યવાદી), તે સુષુપ્તિમાં પેાતાની હયાતીને ન જોઈને પેાતાનું પણ શૂન્યપણું કહે છે ! ! ૫૯૭
भवेद्यमानः स्वयमन्यलोकैः सौपुप्तिकं धर्ममवैति खाशात् । बुद्धयाद्यभावस्य च योऽत्र बोद्धा स एष आत्मा खलु निर्विकारः ॥
પોતે બીજા લેાકેાથી નહિ જણાઈને સુષુપ્તિના ધને સાક્ષાત્ (પ્રત્યક્ષ ) જાણે છે. એમ એ સુષુપ્તિમાં બુદ્ધિ વગેરેના અભાવને જે જાણે છે, તે જ આ નિર્વિકાર આત્મા છે. ૫૯૮
यस्येदं सकलं विभाति महसा तस्य स्वयंज्योतिषः सूर्यस्येव किमस्ति भासकमिह प्रज्ञादि सर्वे जडम् | नार्कस्य विभासकं क्षितितले दृएं तथैवात्मनो नान्यः कोऽप्यनुभाकोऽनुभविता नातः परः कश्चनः ॥ ५९९ ॥ જેના પ્રકાશથી આ બધુ' પ્રકાશે છે, તે સ્વયં યાતિ સૂર્ય જેવા આત્માને પ્રકાશિત કરનાર શું છે ? ( કંઈ જ નથી. ) આ શરીરમાં બુદ્ધિ વગેરે બધુ' જડ છે. જેમ સૂર્યને પ્રકાશિત કરનારું પૃથ્વી પર કંઈ પણુ દેખાતું નથી, તે જ પ્રમાણે આત્માને પ્રકાશિત
