________________
સવ વેદાંતસિદ્ધાંત–સાસ ગ્રહ
यद्येन वर्धते तेन नाशस्तस्य न सिध्यति । येन यस्य सहावस्था निरोधाय न कल्पते ॥ ५१३ ॥
જે વસ્તુ જેનાથી વધતી હાય, તેનાથી તેના નાશ થઈ શકે નહિ; અને જેની સાથે જે રહેતુ. હાય, તે તેને અટકાવવા સમર્થ થાય નહિ. ( અજ્ઞાનથી કર્યાં વધે છે અને તે મને સદા સાથે જ રહે છે; તેથી કર્મ અજ્ઞાનને દૂર કરી શકે નહિ. ) नाशकत्वं तदुभयोः को नु कल्पयितुं क्षमः । सर्वे कर्माविरोध्येव सदाऽज्ञानस्य सर्वदा ॥ ५१४ ॥
એ બંનેમાં કાણુ કાના નાશ કરવા સમર્થ થાય ? કેમ કે હરકેાઈ ક સ કાળે અજ્ઞાનનુ વિાષી હાતુ જ નથી. ૫૧૪ ततोऽज्ञानस्य विच्छित्तिः कर्मणा नैव सिध्यति । यस्य प्रध्वस्तजनको यत्संयोगोऽस्ति तत्क्षणे ॥ ५१५ ॥ तयोरेव विरोधित्वं युक्तं भिन्नस्वभावयोः । तमःप्रकाशयोर्यद्वत्परस्परविरोधिता ॥ ५१६ ॥ मज्ञानज्ञानयोस्तद्वदुभयोरेव दृश्यते ।
न ज्ञानेन विना नाशस्तस्य केनापि सिध्यति ॥ ५१७ ॥ એથી કમ વડે અજ્ઞાનના નાશ થઈ શકતા જ નથી; પર તુ જેના સચાગ જે ક્ષણે જેના નાશ કરનાર થાય છે, તે જ વસ્તુ તે ક્ષણે હાવી જોઈએ; અને જે એ વસ્તુ એકબીજાથી જુદા સ્વભાવવાળી હાય છે, તેએનું જ પરસ્પર વિરાધીપણું ઘટે છે. જેમ અંધારુ' ને પ્રકાશ એકમીનથી જુદા સ્વભાવવાળાં છે તેથી એ બંને એકબીજાનાં વરાધી છે, તે જ પ્રમાણે અજ્ઞાન અને જ્ઞાન એ બંનેનું જ વિરાધીપણું દેખાય છે; ( કેમ કે એ બંનેના સ્વભાવ એકબીજાથી જુદા છે) તેથી જ્ઞાન વિના અજ્ઞાનના નાશ બીજા કાઈથી પણ સિદ્ધ થતા નથી. ૫૧૫–૫૧૭ तस्मादशानविच्छिस्यै ज्ञानं संपादयेत्सुधीः ।
मात्मानात्मविवेकेन ज्ञानं सिध्यति नान्यथा ॥ ५९८ ॥
૧૧૬