________________
૧૧e
સર્વવેદાંત-સિદ્ધાંતસારસંગ્રહ આ કારણથી જ દેહ-ઇંદ્રિય આદિ અનાત્માઓમાં અજ્ઞાનીએને આત્માની બુદ્ધિ થાય છે–જેમ મૂર્ખાઓને પોતાના પ્રતિબિંબ વગેરેમાં પોતાપણાની બુદ્ધિ જોવામાં આવે છે. આમ બુદ્ધિમાં આત્માને અધ્યાસ થવાનું કારણ (તેમાં જણાતી સહેજ) સમાનતા છે. ૪૮૪
मनात्मन्यहमित्येव योऽयमध्यास ईरितः। स्यादुत्तरोत्तराध्यासे पूर्वपूर्वस्तु कारणम् ॥ ४८५ ॥ सुप्तिमूर्चीस्थितेष्वेव दृष्टः संसारलक्षणः । અનાગિવિદ્યાતા રેડ = તારા અ૮૧ |
એ રીતે અનાત્મામાં “હું” એ જે અધ્યાસ થાય છે, તે કો; અને એ જ પૂર્વ પૂર્વ અધ્યાસ પછી પછીના અધ્યાસનું કારણ બને છે-જેમ સૂઈને ઊઠે છે ત્યારે પાછો આ સંસાર જણાય છે, અને મૂછમાંથી ઊઠે છે ત્યારે પણ પાછો આ સંસાર જણાય છે. આ અવિદ્યા અનાદિકાળની છે, તેથી તેને સંસ્કાર પણ તે જ અનાદિકાળનો છે. ૪૮૫૪૮૬
અધ્યાસનું કારણ–અવિદ્યાની બે શક્તિ नयासबाधागमनस्य कारणं शृणु प्रवक्ष्यामि समाहितात्मा। यस्मादिदं प्राप्तमनर्थजातं जन्माप्ययध्याघिजरादिदुःखम् ॥४८७॥
જેને લીધે આ બધા અનર્થો અને જન્મ, નાશ, રોગ તથા ઘડપણ વગેરે દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે, તે અધ્યાસરૂપ બાધા શાથી આવે છે એનું કારણ હું કહું છું; મનને એકાગ્ર કરીને તે તું સાંભળ.
मात्मोपाघेरविद्याया अस्ति शक्तिद्वयं महत। વિશે માહિતિ મ્યો સંસાર મા II ઇ૮૮ 1
અવિદ્યા જ આત્માને ઉપાધિરૂપ છે; એ અવિદ્યાની બે મોટી શક્તિઓ છે –(૧) વિક્ષેપ” અને (૨) આવરણ”. આ બે શક્તિએને લીધે આત્માને સંસાર લાગુ થયા છે. ૪૮૮
मावृतिस्तमसः शक्तिस्तद्धयावरणकारणम् । मूलाविधेति वा प्रोका यया संमोहितं जगत् ॥४८९ ॥
