________________
સવતાંત-સિદ્ધાંત-સારગ્રહ નથી, ઊલટું પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેનું પ્રમાણ એ આત્માને લીધે જ છે (અર્થાત્ આત્મા જ સર્વ પ્રમાણેની હયાતીમાં પ્રમાણભૂત છે); પરંતુ એ સમજાવવું જોઈએ. ૪૭૫
मायाकार्यस्तिरोभूतो नैष आत्मानुभूयते । मेघवृंदैर्यथा भानुस्तथायमहमादिभिः ॥ ४७६ ॥
જેમ સૂર્ય મેઘમંડળથી ઢંકાઈ જાય છે ત્યારે અનુભવાતે નથી, તેમ આ આત્મા માયાનાં કાર્યરૂપ અહંકાર વગેરેથી ઢંકાઈ ગયે છે તેથી અનુભવાતો નથી. ૪૭૬
पुरस्थ एव विषये वस्तुंन्यध्यस्यतामिति । नियमो न कृतः सद्भिर्धान्तिरेवात्र कारणम् ॥ ४७७॥
જે વસ્તુ સન્મુખ-પ્રત્યક્ષ વિષયરૂપે હોય, તેમાં જ (કોઈ બીજી વસ્તુનો) અધ્યાસ (આપ) થઈ શકે છે એ સપુરુષોએ કંઈ નિયમ કર્યો નથી; અબ્બાસ થવામાં તે કેવળ બ્રાંતિ જ કારણ છે. ૪૭૭ -
rogવારે રિ નીતિ યથrgar मध्यस्यन्ति तथैवास्मिनात्मन्यपि मतिभ्रमात् ॥ ४॥
જેમ કે દષ્ટિ વગેરેને વિષય આકાશ નથી છતાં તેમાં અજ્ઞાનીઓ વાદળી રંગ વગેરેને અધ્યાસ (આર૫) કરે જ છે એ જ રીતે આ આત્મા પણ દષ્ટિ આદિનો વિષય નથી, તોપણ તેને વિષે બુદ્ધિના શ્રમથી અજ્ઞાનીઓ (દેહાદિનો) અધ્યાસ કરે છે.
मनात्मन्यात्मताध्यासे न खारश्यमपेक्षते। पीतोऽयं शंख इत्यादौ सादृश्यं किमपेक्षितम् ॥ ४७९ ॥
અનાત્મ વસ્તુમાં આત્માપણાને અધ્યાત થવામાં કોઈની સમાનતાની જરૂર રહેતી નથી. (શંખ ધોળો જ હોય છે છતાં)
આ શંખ પીળે છે” ઈત્યાદિ અધ્યાસ થવામાં (આંખના રોગ વિના) કઈ સમાનતાની જરૂર રહે છે? (કેઈની પણ નહિ.) ૪૭૯
