________________
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ किं मसन्मृगतृष्णांबुपूरेणाईत्वमृच्छति । रष्टिसंस्थितपीतेन शंखः पीतायते किमु ॥ ४६५॥ . .
વાયુ ઝાંઝવાના જળથી શું ભીને થાય છે? આંખમાં (કમળાના રેગથી) રહેલી પીળાશથી શું શંખ પીળો બને છે?
શિષ્યને પ્રશ્ન प्रत्यगात्मन्यविषयेऽनात्माभ्यासः कथं प्रभो ॥ ४६६ ॥ पुरो दृष्टे हि विषयेऽध्यस्यन्ति विषयान्तरम् ॥ तदृष्टं शुक्तिरज्यादौ सादृश्याद्यनुबंधतः ।। ४६७ ॥ परत्र पूर्वदृष्टस्यावभासः स्मृतिलक्षणः। मध्यासः स कथं स्वामिन् भवेदात्मन्यगोबरे ॥४॥८॥
હે પ્રભુ! પ્રત્યગાત્મા તે (ઇકિયાદિને) વિષય છે જ ! નહિ છતાં તેમાં (બ્રાંતિથી) અનાત્મા-દેહાદિને આરોપ કેવી રીતે થાય છે? જે વસ્તુ નજર આગળ દેખાયેલી હોય છે, તેમાં જ (બ્રાંતિથી) કેઈ બીજી વસ્તુને લોકે આ૫ કરે છે. છીપ-દેરડી વગેરેમાં આપણે જોઈએ છીએ, કે તેમાં રૂપુંસાપ વગેરેની સમાનતા રહેલી છે તેના કારણે પ્રથમ જોયેલું રૂપું કે સાપ તેને જોતાં યાદ આવે છે તેથી એ છીપમાં કે દેરડીમાં રૂપાને કે સાપને આભાસ થઈ જાય છે. આ અધ્યાસ (આરેપ અથવા બ્રમણા), હે સ્વામિન્, ઇંદ્રિયાદિને અવિષય (એટલે પૂર્વે કદી નહિ જોયેલા કે અનુભવેલા) આત્મામાં કેવી રીતે થાય છે? ૪૬૬-૪૬૮
नानुभूतः कदाप्यात्माननुभूतस्य वस्तुनः। सादृश्यं सिध्यति कथमनात्मनि विलक्षणे ॥ १९॥ .
આત્માને કેઈએ કદી પણ અનુભવ્યો નથી, તે એનહિ અનુભવેલી વસ્તુની સમાનતા એનાથી વિલક્ષણ અનાત્મા(દેહાદિ)માં કેવી રીતે સિદ્ધ થાય? ૪૬૯
