________________
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સાસંગ્રહ ૧૦૫ બધું આ પૂલ શરીરમાં જ દેખાય છે; આત્મા તો તે તે વિકારોનો કેવળ સાક્ષી જ છે, તેથી તેને તેમાંનું કંઈ પણ નથી. ૪૬૦
अस्मिन्नात्मन्यनात्मत्वमनात्मन्यात्मतः पुनः । विपरीततयाध्यस्य संसरन्ति विमोहताः ॥ ४६१ ॥
આ આત્મામાં અનાત્માપણું અને અનાત્મા(દેહાદિ)માં આ માપણું અતિ મહને લીધે વિપરીત ભાવે માની લઈને જ મનુષ્યો સંસાર પામ્યા કરે છે. ૪૬૧ भ्रांत्या मनुष्योऽहमहं द्विजोऽहं
तज्ज्ञोऽहमशोऽहमतीव पापी। भ्रष्टोऽस्मि शिष्टोऽस्मि सुखी च दुःखी
त्येवं विमुह्यात्मनि कल्पयान्त ॥४६२ ॥ તેમ જ “હું મનુષ્ય છું, હું બ્રાહ્મણ-ક્ષત્રિય કે વૈશ્ય છું, હું તે જાણનારો છું, હું અજ્ઞાની છું, હું અત્યંત પાપી છું, હું ભ્રષ્ટ છું, હું સજજન છું, હું સુખી છું અને હું દુખી છું”આમ બ્રાંતિથી અતિશય મોહ પામીને લોકો આત્મામાં કલ્પી લે છે. ૪૬૨
અધ્યાસ પ્રકરણ मनात्मनो जन्मजरामृतिक्षुधातृष्णासुखक्लेशभयादिधर्मान् । विपर्ययेण ह्यतथाविधेऽस्मिन्नारोपयन्त्यात्मनि बुद्धिदोषात् ॥४६३ ॥
જન્મ, ઘડપણ, મરણ, ભૂખ, તરસ, સુખ, દુઃખ અને ભય આદિ ધર્મો અનાત્મા–દેહાદિન છે; આત્મા તે એ ધીમેથી રહિત જ છે છતાં લોકો બુદ્ધિના દોષથી ઊલટું સમજીને આ આત્મામાં તે તે ધર્મોનો આરોપ કરે છે. ૪૬૩
भ्रांत्या यत्र यदध्यासस्तत्कृतेन गुणेन वा। दोषणाप्यणुमात्रेण स न संबध्यते क्वचित् ॥ ४६४॥
જે (કઈ મૂળ) વસ્તુમાં બ્રાંતિને લીધે જે(કેઈ કલ્પિત વસ્તુ)ને આરોપ થાય છે, તેમાં તે આરોપિત વસ્તુએ કરેલો ગુણ કે દેવ લેશમાત્ર પણ કોઈ કાળે સંબંધ પામતું નથી. ૪૬૪
