________________
સર્વ વેદાંત-સિદ્ધાંત–સાસ ગ્રહ
વિદ્વાના કહે છે, કે આ સ્થૂલ શરીર, આત્માને સ્થૂલ ભાગે ભાગવવાનુ સ્થાન છે. આમાં રહીને આત્મા, શબ્દ આદિ બહારના સ્થૂલ વિષયે ભાગવે છે તેથી જ સ્થૂલ ભેગા ભેાગવવાનું તે સ્થાન કહેવાય છે. વળી, આ આત્મા ( જીવ ) દેહ, ઇંદ્રિયા તથા મન સાથે જોડાઈને ઇંદ્રિયાએ લાવી આપેલા શબ્દાદિ વિષયેાને ભાગવે છે. માટે જ તેને વિદ્વાના (ભેાક્તા ) કહે
૧૦૨
•
૪૪૬,૪૪૭ एकादशद्वारवतीह देहे सौधे महाराज इवाक्षवगैः । संसेव्यमानो विषयोपभोगानुपाधिसंस्थो बुभुजेऽयमात्मा ॥ ४४८ ॥ જેમ કોઈ મહારાજા અગિયાર દરવાજાવાળા મહેલમાં રહે તેમ આ જીવાત્મા અગિયાર દ્વારવાળા દેહમાં રહે છે. ત્યાં ઇંદ્રિયાનેા સમુદાય તેની સેવામાં હાજર રહે છે, અને એ દેહરૂપ ઉપાધિમાં રહીને તે વિષયલેાગાને ભાગવે છે. ૪૪૮ शानेंद्रियाणि निजदेवत चोदितानि
कर्मेंद्रियाण्यपि तथा मनआदिकानि ।
स्वस्वप्रयोजनविधौ नियतानि सन्ति
यन्तेन किंकरजना इव तं भजन्ते ॥ ४४९ ॥ પાતપાતાના દેવાએ પ્રેરણા કરેલી મન આદિ જ્ઞાનેન્દ્રિયા તથા ક્રમે દ્રિયા પાતપેાતાનું કામ કરવામાં નિયમિત રહે છે; અને જેમ નાકરી પેાતાના સ્વામીને સેવે તેમ આ જીવાત્માને કાળજીથી સેવે છે. ૪૪૯
यत्रोपभुक्ते विषयान्स्थूलानेष महामतिः ।
अहं ममेति सैषास्यावस्था जाग्रदितीर्यते ॥ ४५० ॥ મહાબુદ્ધિમાન આ જીવાત્મા જેમાં રહીને સ્થૂલ વિષયાને
ભાગવે છે અને ‘હું–મારું' એવું અભિમાન કરે છે, તે એની 'જાગૃત' અવસ્થા કહેવાય છે. ૪૫૦
6
