________________
સવવેદાંત-સિદ્ધાંત-સારસંગ્રહ विश्वोऽस्मिन्स्थूलदेहेऽत्र स्वाभिमानेन तिष्ठति । यतस्ततो विश्व इति नाना सार्थों भवत्ययम् ॥४४२ ॥
આ વ્યષ્ટિ” શરીરરૂપ ઉપાધિવાળું અને કેવળ (ચતન્યના) આભાસવાળું જે ચિતન્ય છે, તે એ વ્યષ્ટિશરીર સાથે તદ્રુપ બની ગયું છે, અને તેને જ વેદાંતશાસ્ત્ર જાણનારા “વિશ્વ” એમ કહે છે. આ પૂલદેહમાં એ વિશ્વાત્મા પિતાના તરીકેનું અભિમાન કરીને રહ્યો છે તેથી જ “વિશ્વ' એવા સાર્થક નામવાળે છે. ૪૪૧, ૪૪૨
સ્થૂલ શરીર એ જ અન્નમય કોશ व्यष्टिरेषास्य विश्वस्य भवति स्थूलविग्रहः। उच्यतेऽन्नविकारित्वात्कोशोऽनमय इत्ययम् ॥४४३॥
સ્કૂલ શરીર એ જ આ વિશ્વાત્માની વ્યષ્ટિ છે અને એ અન્નને વિકાર હેવાથી “અન્નમય કેશ” કહેવાય છે. ૪૪૩
देहोऽयं पितृभुक्तानविकाराच्छुकशोणितात् । जातः प्रवर्धतेऽनेन तदभावे विनश्यति ॥ ४४४ ॥
પિતાએ તથા માતાએ ખાધેલા અને વિકાર વીર્ય તથા રુધિર (સ્ત્રીરજ) બને છે અને તેમાંથી જ આ સ્થૂલ શરીર જન્મ છે. પછી તે અન્ન વડે જ વધે છે, પણ તેને જે અન્ન ન મળે, તો નાશ પામે છે. ૪૪૪
तस्मादन्नविकारित्वेनायमनमयो मतः । माच्छादकत्वादेतस्याप्यसेः कोशवदात्मनः ॥ ४४५॥
માટે જ તે અન્નને વિકાર હાઈ “અન્નમય”મનાય છે; અને જેમ તરવારને મ્યાન ઢાંકે છે. તેમ આત્માને તે ઢાંકી દે છે તેથી “કોશ” (મ્યાન જેવ) કહેવાય છે. ૪૪૫
मात्मनः स्थूलभोगानामेतदायतनं विदुः। शब्दादिविषयान्भुंक्त स्थूलान्स्थूलात्मनि स्थितः ॥ ४४६ ॥
રમા તતઃ શૂટમોજાવેતરરા इन्द्रियैरुपनीतानां शब्दादीनामयं स्वयम् । देहेन्द्रियमनोयुक्तो भोक्तेत्याहुर्मनीषिणः ॥ ४४७॥
