________________
૧૪ વિદ્યાષ્ટક
૩
વિષે નિત્યપણાની બુદ્ધિ, તથા નવ દ્વારાથી મળને વહેતાં અશુચિ-અપવિત્ર શરીરને વિષે પવિત્રપણાની બુદ્ધિ અને આત્માથી ભિન્ન પુદ્ગલાદિ વિષે આત્મપણાની બુદ્ધિ એટલે અહુબુદ્ધિ તથા મમત્વબુદ્ધિ એ અવિદ્યા કહી છે. તત્વબુદ્ધિ એટલે શુદ્ધ આત્મદ્રત્યમાં નિત્યપણાની, ચિપણાની અને આત્મપણાની બુદ્ધિરૂપ યથાર્થ જ્ઞાન તે વિદ્યા. એમ ચાગદૃષ્ટિસંપન્ન પતંજલિપ્રમુખ ચાગાચાર્યે કહ્યુ છે.
૧
यः पश्येन्नित्यमात्मानमनित्यं परसंगमम् । छलं लब्धुं न शक्नोति तस्य मोहमलिम्लुचः || २ || જે નિત્ય-સદા અવિચલિત સ્વરૂપવાળા આત્માને દેખે છે અને પરસયાગને અનિત્ય-અસ્થિર દેખે છે તેનું છલ-છિદ્ર મેળવવાને મેહરૂપ ચાર સમર્થ થતા નથી.
=
ભિન્ન પુદ્ગલામાં. નિત્યાયાત્મતાઘ્યાતિ: નિત્યપણા, શુચિષણા અને આમપણાની બુદ્ધિ. (એ)ગવિદ્યા=અવિદ્યા.(અને) તત્ત્વયો:= તત્વની બુદ્ધિ. યથાર્થ જ્ઞાન (એ) વિદ્યા=વિદ્યા. ચોળવાચઃ-યાગાચાયોએ. પ્રીતિતા=કહી છે.
૧ ચ:=જે. ગામાન=માત્માને. નિસ્યંદા અવિનાશી. (અને) સંમં=પર વસ્તુના સંબન્ધને, અનિત્યં વિનશ્વર વરયેતુ=જીએ છે. તસ્ય તેના ઇરું છિદ્ર હğ=
