Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth

SR No.: 005729
Original Sutra Author: N/A
Author: Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1993
Total Pages: 366
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 74

ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીનું અનુવાદકર્મ અને અનુવાદકૌશલ્ય ] ૫૩
सव्व सुरा जइ रूवं, अंगुठ्ठपमाणयं विउव्वेज्जा । जिनपादंगुठ्ठे पइ न सोहइ तं जहिंगालो ।। ४१९ ॥
આ ગાથામાં પરમાત્માનું તીર્થંકરના રૂપનું વર્ણન છે. સર્વ સુરવો અંગૂઠા પ્રમાણ રૂપ વિકુર્વે તોપણ પરમાત્માના પાદાંગુષ્ઠના રૂપ પાસે તો તે, બુઝાયેલા અંગારા જેવું લાગે. આ ગાથાના ભાવને અનુસરતી એક પંક્તિ પૂજ્ય હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે ત્તિવિસ્તા ગ્રન્થમાં, મળવંતાળ એ પદની વ્યાખ્યાની અન્તર્ગતમTM શબ્દના ૬ અર્થ પૈકી રૂપ અર્થની વ્યાખ્યામાં રૂપ પુનઃ સત સુસ્વપ્રમાવિનિર્મિતાક્રુપા ાર નિવર્શનાતિશયસિદ્ધમ્ ॥ અહીં થોડા શબ્દોમાં પરમાત્માના રૂપને એ જ અંગારાની ઉપમા આપીને વર્ણવવામાં આવ્યું છે. આ જ ભાવાર્થને વિસ્તૃત સ્વરૂપે તેઓએ સીધી રીતે હિંદીમાં એક કડીમાં મઢી દીધો : ક્રોડ દેવ મિલકે કર ન શકે, એક અંગુઠ રૂપ પ્રતિદ્વંદ, એસો અદ્ભુત રૂપ તિહારો, વરસત માનું અમૃત કો બુંદ.
(અંતરીક્ષ પાર્શ્વજિન સ્તવન, ગુર્જર સા. સંગ્રહ, ભા. ૧) આમાં તેઓ ગાથાથી માત્ર એકાદ ડગલું જ આગળ ગયા. અંગુષ્ઠના અનુપમ રૂપને ઉત્પ્રેક્ષાલંકારથી વર્ણવ્યું છે જાણે અમૃતની વૃષ્ટિ ન થતી હોય ! આ ગાથાગત ભાવ પરમાત્માના રૂપવર્ણન માટે તેઓને હૃદયમાં જચી ગયો હશે. સર્જકમાં આવું બનતું જ હોય છે. કો'ક ભાવ સ્પર્શી જાય તો જુદાજુદા રૂપે એ ભાવની અભિવ્યક્તિ અનાયાસે થતી જ રહે છે. એ મુજબ આ ભાવને તેમણે વળી સંસ્કૃતમાં, શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ ભગવાનના સ્તોત્રમાં થોડાંક ડગલાં આગળ વધીને એ વર્ણનતંતુને લંબાવ્યો છે. એ શ્લોક આ પ્રમાણે છે ઃ
धाम ध्यायसि यत् पुरा त्रिजगति धामातिशायि स्फुरत्तत् संक्रान्तिबशादिवे यमनिशं मूर्तिस्तवोद् द्योतिनी । अङ्गुष्ठात् पुरतस्तव क्रमभवादिङ्गाललीलावहं,
नो चेत् सर्व सुरासुरैः कथमहो शक्त्या जितं रूपकम् || ६ ॥ મૂળભૂત ગાથાના ભાવને તેઓએ તાર્કિકતાની કસોટીએ ચઢાવ્યો. એક રીતે કહેવું હોય તો એમ કહી શકાય કે પૂર્વીર્ષપ્રાપ્ત ભાવોની માટીમાંથી, પોતાની પ્રજ્ઞાના વારિના સહયોગથી, મનોગત અને મનોમત મૂર્તિનું નિર્માણ કર્યું. વિનુન્હાતિચ્છાયામ્ એ ન્યાયે તેઓએ એ ગાથાની છાયા લીધી. તે પછી સીધાસાદા વિધાનને તર્કથી પ્રમાણિત ઉત્પ્રેક્ષાલંકારથી અલંકૃત કરીને એક કાવ્યની શોભા અર્પી દીધી. ‘તીર્થંકરનું રૂપ દેવોથી પણ કંઈ ગણું ચઢિયાતું હોય તો તે શા માટે ? તેનું કારણ શું ? આ રહસ્યને તેઓ છતું કરે છે.
તીર્થંકરો તીર્થંકર થાય તે પહેલાં ત્રણે જગતના તમામ જીવોનું જે આત્મતેજ તેનું તેઓ ધ્યાન કરે છે. જેનું તમે ધ્યાન કરો તે તમારામાં અવતરે – સંક્રાન્ત થાય એ