Page Text
________________
ઉપાધ્યાય યશોવિજયનું જીવનવૃત્ત સંશોધનાત્મક અભ્યાસ D ૧૧
શાસ્ત્રો અને વેદાંત, ન્યાય આદિ પરમતનાં શાસ્ત્રોના અધ્યયન અર્થે કાશી મૂક્યા હતા (દ્રવ્યગુણપયયનો રાસ). યશોવિજયજીની કૃતિઓ પણ એમનો વેદાંતનો ઊંડો અભ્યાસ બતાવે જ છે અને એ ષડ્રદર્શનવેત્તા તરીકે તો ખ્યાત હતા.
માનવિજયે “ધર્મસંગ્રહ (સ.૧૭૩૮)માં નોંધ્યું છે કે યશોવિજયે કાશીમાં પરમતની સભાઓને જીતી જૈન મતનો પ્રભાવ વિસ્તાર્યો હતો.
યશોવિજયજીએ પોતાને મળેલાં બિરુદો પણ જણાવ્યાં છે. પહેલાં પંડિતોએ એમને “ન્યાયવિશારદ'નું બિરુદ આપ્યું અને તે પછી શતગ્રંથની રચના કરી ત્યારે ન્યાયાચાય'નું બિરુદ આપવામાં આવ્યું (જનતકભાષા', 'પ્રતિમાશતક' વગેરે) ચાયાચાર્યનું બિરુદ ભટ્ટાચાર્યે ન્યાયગ્રંથની રચના જોઈ પ્રસન્ન થઈ આપ્યું છે તેવી પણ એમણે નોંધ કરી છે (બીજો કાગળ, ગૂસાસંગ્રહ. ભા.૨). આનો અર્થ એવો થાય કે “ન્યાયાચાર્ય' બિરુદ એમને કાશીમાં જ મળ્યું હતું.
‘શતગ્રંથની રચનાનો ઉલ્લેખ કોયડો ઊભો કરે છે. સો ગ્રંથ અને તે પણ ન્યાયના યશોવિજયજીના મળતા નથી. પણ એમણે ન્યાયના સો ગ્રંથો રચ્યા હોય તોપણ ક્યારે આ ? કાશીમાં હતા ત્યારે જ? આ શક્ય લાગતું નથી. કાગળમાં તો યશોવિજયજીએ માત્ર ‘ચાયગ્રંથની રચનાની વાત કરી છે, “સો ગ્રંથની રચનાની નહીં એ સૂચક છે. ત્યાં એમણે ગ્રંથસમાપ્તિ પણ નોંધી છે. એટલે કોઈ એક ગ્રંથ અભિપ્રેત છે એમ સમજાય છે. એ ગ્રંથસમાપ્તિ જૈનતર્કપરિભાષા' અને પ્રતિમાશતકમાં મળે છે. તે ઉપરાંત કોઈ ન્યાયગ્રંથમાં પણ હશે. તો પછી શતગ્રંથની રચનાનો ઉલ્લેખ યશોવિજયજીએ કર્યો છે તેનું શું ? જૈન પરિભાષામાં ‘ગ્રંથ' શબ્દ શ્લોકના અર્થમાં વપરાય છે (અને એનું માપ ૩ર અક્ષરનું ગણાય છે) એ જાણીતી વાત છે. “શતગ્રંથ' એટલે સો શ્લોક એમ અભિપ્રેત ન હોઈ શકે ? ‘ન્યાયખંડખાઇ ૧૧૦ શ્લોકની રચના છે જ. એવી કોઈ રચના કાશીમાં યશોવિજયે કરી હોય અને એ જોઈને ભટ્ટાચાર્યું ન્યાયાચાર્યની પદવી આપી હોય એમ ન બને ? યશોવિજયજીએ કાગળમાં આગળ ચાલતાં લખ્યું છે તે આ સંદર્ભમાં ઉપયોગી થાય એવું છે : “ન્યાયગ્રંથ ૨ લક્ષ કીધો છઇ...” દેખીતી રીતે જ બે લાખ ન્યાયગ્રંથો ન હોઈ શકે, બે લાખ શ્લોકપ્રમાણ ન્યાયગ્રંથ જ હોઈ શકે. આ કાગળ લખાય છે ત્યાં સુધીમાં યશોવિજયજીએ એ કાર્ય કર્યું છે. મૂળ ગ્રંથ, ટીકા આદિ સમેત બે લાખ શ્લોકપ્રમાણ હોઈ શકે. આ જોતાં “શતગ્રંથની રચના એટલે સો શ્લોકની રચના એ અર્થઘટનને પૂરતો અવકાશ રહે છે અને એ અર્થઘટન સ્વીકારીએ તો કશો મૂંઝવણભર્યો કોયડો રહેતો નથી. આગ્રામાં
સુજસ. યશોવિજયજી કાશીમાં ત્રણ વર્ષ રહી “તાર્કિક' તરીકે પ્રતિષ્ઠા પામી આગ્રા ગયા એમ જણાવે છે. ત્યાં ન્યાયાચાર્ય પાસે એમણે ચાર વર્ષ અભ્યાસ કર્યો અને કઠિન તકસિદ્ધાંત તથા પ્રમાણનું અવગાહન કર્યું. આગ્રાના સંઘે એમની પાસે
| SR No. | 005729 |
| Book Title | Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |