Page Text
________________
ઉપાધ્યાય યશોવિજયનું જીવનવૃત્ત : સંશોધનાત્મક અભ્યાસ ] ૯
હોય.
એ નોંધપાત્ર છે કે ‘(લઘુ)સ્યાદવાદ્હસ્ય’માં યશોવિજયજીના ‘અધ્યાત્મમતપરીક્ષા', ન્યાયવાદાર્થ' ‘શ્રીપૂજ્યલેખ’ તથા ‘સપ્તભંગિપ્રકરણ’ એ ગ્રંથોનો ઉલ્લેખ છે. આનો અર્થ એ થાય કે કાશી જતાં પહેલાં સં.૧૭૦૧ સુધીમાં યશોવિજયજીએ ઘણા ગ્રંથોની રચના કરી છે અને તર્ક-ન્યાય આદિનો પણ સારો એવો અભ્યાસ કરેલો છે. રચનાવર્ષ ધરાવતી યશોવિજયજીની અન્ય કોઈ કૃતિ સં.૧૭૧૧ પહેલાંની મળતી નથી ને પછી તો ચારપાંચ વર્ષનું અંતર બતાવતી કૃતિઓ મળ્યા કરે છે એ જોતાં સં.૧૭૦૧થી સં.૧૭૧૧નો ગાળો થોડો વધારે પડતો લાગે, ‘(લઘુ)સ્યાદ્વાદરહસ્ય'નું રચનાવર્ષ થોડું શંકાસ્પદ લાગે ને ૧૭૧૦ને સ્થાને ૧૭૦૧ તો થઈ નહીં ગયું હોય ને એવો વિચાર આવે. પરંતુ કોઈ નિર્ણયાત્મક આધાર ન મળે ત્યાં સુધી સુજસ.ના ૧૬૯૯ એ વર્ષ અને ‘(લઘુ)સ્યાદ્વાદ રહસ્ય'ના સં.૧૭૦૧ એ વર્ષની ગૂંચ ઊભી રહે છે ને ઉ૫૨ કર્યો છે તેવો ખુલાસો આપણે શોધવાનો રહે છે.
યશોવિજયના કાશીગમન અંગે એક એવી કથા પ્રચલિત છે કે એમના સમુદાયના કીર્તિવિજયશિષ્ય વિનયવિજય સાથે એ કાશી ગયેલા અને બન્નેએ અભ્યાસસદશા સુધી સાધુવેશનો પરિહાર કરી તથા જશુલાલ અને વિનયલાલ એવાં નામો ધારણ કરી પોતાની જૈન તરીકેની ઓળખ છુપાવેલી. આ કથા સાવ નિરાધાર છે એમાં કોઈ શંકા નથી. એમાં નવિજયનું વિનયવિજય થઈ ગયું હોય અને વિનયવિજય સાથેના યશોવિજયના આત્મીય સંબંધે એને ટેકો પૂરો પાડ્યો હોય એ સંભવિત છે. (વિનયવિજયના સ્વર્ગવાસથી અધૂરા રહેલા એમના ‘શ્રીપાળ રાસ'ને યશોવિજયે પૂરો કરી આપેલો.) બાકીની કથા તો યશોવિજયના વિદ્યાસાહસને ઉઠાવ આપવા ઊભી થઈ હોય. હિરભદ્રસૂરિના બે શિષ્યોએ પણ બૌદ્ધ સિદ્ધાંત શીખવા માટે પોતાનું જૈનત્વ છુપાવેલું એવી કથા છે. આ પરથી સમજાય છે કે આ એક લોકપ્રિય કથાઘટક છે. આવી કથાઓ જોડનારના ખ્યાલમાં એ નથી રહેતું કે વિદ્યાભ્યાસના પ્રયોજનથી પણ સાધુવેશ છોડવો એ જૈન સાધુ-આચાર સાથે બંધ બેસે ? યશોવિજયજીના ગચ્છનાયકો તો સાધુ-આચારનું કડક રીતે પાલન કરવામાં માનનારા હતા. એમના શાસનમાં સાધુવેશ છોડવાનું – અને તેથી બધા સાધુ-આચારો પણ છોડવાનું – શક્ય ખરું ? ગૌરવ આપવા યોજાયેલી આ કથા ખરેખર અગૌરવ કરનારી ન ગણાય ? વિદ્યા ધર્મ કરતાંયે વધારે ઊંચી ચીજ ? આ દૃષ્ટિએ પણ આ કથા અસ્વીકાર્ય ગણાય.
ગણિપદ
‘(લઘુ)સ્યાદ્વાદરહસ્ય’માં યશોવિજયે પોતાને ‘ગણિ’ તરીકે ઓળખાવ્યા છે તેમજ એની પુષ્પિકા પણ આ પ્રમાણે મળે છે : “ઇતિ સ્યાદ્વાદરહસ્ય ગ્રંથઃ સંપૂર્ણઃ સંવત્ ૧૭૦૧ વર્ષે ગણિ જસવિજયેન અન્તરપલ્યાં કૃત ઇતિ શ્રેયઃ.” એટલે એમને
| SR No. | 005729 |
| Book Title | Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |