Page Text
________________
૧૨૦ પ ઉપાધ્યાય યશોવિજય સ્વાધ્યાય ગ્રંથ
અસગ્ગહરહિત તથા મહાસત્ત્વશાળી સાધુઓ વિદ્યમાન છે.] .
સ્થૂળ ક્રિયા અને મનના ભાવ એ બંનેની દૃષ્ટિએ – દ્રવ્ય અને ભાવની દૃષ્ટિએ વિવિધ સ્થિતિઓની જૈન દર્શનમાં છણાવટ કરવામાં આવી છે. દ્રવ્ય ક્રિયા હોય અને ભાવ હોય, દ્રવ્ય ક્રિયા હોય પણ ભાવ ન હોય, દ્રવ્ય ક્રિયા ન હોય પણ ભાવ હોય અને દ્રવ્ય ક્રિયા પણ ન હોય અને ભાવ પણ ન હોય એવી ચતુર્ભાગ બતાવવામાં આવે છે. દેખીતી રીતે જ દ્રવ્ય-ક્રિયા કરતાં ભાવનું મૂલ્ય વધારે છે. સાધુઓ દ્રવ્યક્રિયા કરતાં ભાવવિશુદ્ધિ પ્રતિ વધુ આગળ વધેલા હોવા જોઈએ. જિનેશ્વર ભગવાનની આરાધના દ્રવ્યનક્રિયાથી અને ભાવથી થઈ શકે છે. પરંતુ ભાવમાં આગળ વધેલા સાધુઓ પોતાનાથી નીચી કક્ષાની એવી ગૃહસ્થોની દ્રવ્યક્રિયાની અનુમોદના કરી શકે? ઉપાધ્યાયજી મહારાજ કહે છે કે હા, અવશ્ય કરી શકે. તેઓ લખે છેઃ
अह हीणं दव्यत्थयं अणुमाणज्जा णं संजओ त्ति मई। ..
ता कस्सवि सुहजोगं तित्थयरो णाणुमण्णिज्जा || [જો તમારી બુદ્ધિ એમ કહેતી હોય કે ઉતરતી કક્ષાનો હોવાથી દ્રવ્યસ્તવની સાધુએ અનુમોદના ન કરવાની હોય તો તીર્થકર ભગવાન કોઈના પણ શુભોપયોગની અનુમોદના કરશે નહીં.]
અહીં ઉપાધ્યાયજી મહારાજે એક જ દલીલ આપીને શંકાનું સરસ નિવારણ કરી આપ્યું છે.
આમ, ઉપાધ્યાયજી મહારાજે ઉપદેશરહસ્ય'માં જે ભિન્નભિન્ન વિષયોની મીમાંસા કરી છે તેમાં દ્રવ્યચરિત્ર. દ્રવ્યાજ્ઞાપાલન, દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિ અને તેના પેટા ભેદો, દ્રવ્યસ્તવ અને ભાવસ્તવ, દ્રવ્યસ્તવની આવશ્યકતા, વિનયના બાવન ભેદો, વૈયાવચ્ચ, દ્રવ્ય અને ભાવની ચતુર્ભાગ, સમાન કર્મ છતાં ફળમાં તરતમતાનું રહસ્ય સમ્યગુદષ્ટિની સ્વભાવતઃ હિતપ્રવૃત્તિ, વ્યવહારનય અને નિશ્ચયનય, અનિયત સ્વભાવવાળા કર્મ ઉપર પુરુષાર્થની અસર, કર્મ અને પુરુષાર્થ ઉભયનું મહત્ત્વ સમ્યગદૃષ્ટિ અને મિથ્યાષ્ટિનાં સુખદુઃખ, અભિગ્રહ, ઉપદેશની પરિપાટી, મહત્તા અને સફળતા, ઉપદેશકની યોગ્યતા, મૂત્રનિષ્ઠા, એકાન્તવાદ અને અનેકાન્તવાદ, સ્પાદૂવાદ વિના ઉપદેશકની આત્મવિડંબના, સ્વાધ્યાય, જ્ઞાન, અને શ્રદ્ધા, જયણા, ઉત્સર્ગ અને અપવાદ, હેતુવાદ અને આગમવાદ, અધ્યાત્મ અને ધ્યાનયોગ, સહજત્મસ્વરૂપની ભાવના, શુદ્ધબુદ્ધ આત્મસ્વરૂપનું ધ્યાન ઇત્યાદિ અનેક વિષય ઉપર સુંદર પ્રકાશ આપ્યો છે.
આ ગ્રંથની રચના કરતાં પૂર્વ ઉપાધ્યાયજી મહારાજે પ્રત્યેક વિષય, વિચાર કે મુદા વિશે કેટલું મનનચિંતન કર્યું હશે અને કેટલાબધા ગ્રંથોનું અધ્યયન કરી લીધું હશે તેની અને તેમની બહુશ્રુતતા કેટલીબધી છે તેની પ્રતીતિ ગ્રંથની મૂળ ગાથાઓ તથા તેના ઉપરની ટીકા વાંચતાં સ્થળે સ્થળે થાય છે. ઉપાધ્યાયજી મહારાજે પોતાની
| SR No. | 005729 |
| Book Title | Upadhyay Yashovijayji Swadhyay Granth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pradyumnavijay, Jayant Kothari, Kantilal B Shah |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |