________________
૩૫
તેમ પૂર્વાચાયના બનાવેલા હજારો ગ્રંથો પણ વિદ્યમાન છે. છતાં પણ હજૂ સુધી એક પણ આગમ કે એક પણ પ્રાચીન ગ્રન્થમાંથી દેવદ્રવ્યની વૃદ્ધિ માટે કે કોઈ પણ કાર્ય માટે બેલી બોલવાનું વિધાન બહાર આવતું નથી, એ શું બતાવી આપે છે ? જે પૂજા-આરતી વિગેરે કાર્યોમાં બોલી બોલવાની ખાસ પ્રભુની આજ્ઞા હતા, તો શું કોઈ પણ આગમમાં ભાષ્ય-ટીકા-ચૂર્ણ કે કોઈ પણ પ્રાચીન ગ્રન્થમાં આ હકીકત ન નિકળતે ? પરન્તુ નથી નિકળતી, એજ બતાવી આપે છે કે આ રિવાજ પ્રાચીન નથી, તેમજ પ્રભુએ તેમ કરવાનું ફરમાવ્યું પણ નથી. અને અર્વાચીન ગ્રન્થો, કે જે ગ્રન્થોના રચનાકાળ વખતે તે રિવાજ પ્રચલિત હોય, તે ગ્રન્થોમાં તેવી હકીક્ત કદાચિત લખાઈ હોય, તો તેથી કરીને તે રિવાજ પ્રાચીન કે શાસ્ત્રીય ગણી શકાય નહીં. અને એ તો દરેક માણસ સમજી શકે એવી હકીકત છે કે–જે ગ્રન્થો જે સમયમાં લખાય છે, તે ગ્રન્થોમાં તે સમયના રીત-રિવાજોનો ઉ. લેખ જરૂર કરવામાં આવે છે. વીસમી સદીનું વર્ણન લખવવાળો માણસ સુપન ઉતારવાનું અને તે સમયે બોલાતી બોલીયોનું તેમજ ઘોડિયા-પારણું ઉપર બોલી બોલીને ઓઢાડાતા ડઝનના ડઝન રૂમાલોનું વર્ણન લખે, તો તેથી આજથી પચાસ, સો કે બસો-પાંચસો વર્ષ પછીના વાંચનારા તે હકીકતને શાસ્ત્રીય માની લે, અથવા “અનાદિકાનથી આમ ચાલ્યું આવે છે, માટે તેમાં આપણાથી કંઈ ફેરફાર નજ થઈ શકે,” એવી પ્રરૂપણા કરે, તે તે પ્રરૂપણાને આપણે સાચી કહી શકીશું ? જે હકીકત થોડી મુદત ઉપરજ બની હોય; છતાં તે “ ચાપડીમાં લખાઈ એટલે અનાદિની કે પ્રાચીનજ હેવી જોઈએ. એવું માનનારાની શ્રદ્ધા માટે શું આપણને આશ્ચર્ય ન થાય ? જ્યાં સુધી પ્રાચીનતાનાં પ્રબળ પ્રમાણે ન મળે, અને જ્યાં સુધી એવા પ્રાચીન ગ્રન્થોમાં એવું લખેલું ન મળે કે–આમાં ફેરફાર ન થઈ શકે ? ત્યાં સુધી ખાલી વાતોથી કોઈ માની શકે ખરો ? કારણ કે મારી પ્રથમ પત્રિકાથી જ મેં મારું એ મન્તવ્ય પ્રકટ કર્યું છે કે કે–
બાલી બાલવી, એ અનાદિકાળથી ચાલ્યો આવતા રિવાજ નથી. અને તે શાસ્ત્રીય રિવાજ પણ નથી, અમુક વ
થી સંઘે દાખલ કરેલો રિવાજ છે. અને તેટલા માટે એ
