________________
૩૪
જ કાર્યો કરવાનાં છે. એટલે તેમાં બોલી હોયજ શાની ? બોલી તો આપણે ત્યાંજ છે કે–જ્યાં એક શેઠ કહેશે “હું પહેલી પૂજા કરું, તો બીજો કહેશે “હું શું તેનાથી ઓછો પૈસાવાળો છું તે હું બીજી પૂજા કરું ? પહેલી પૂજા કરીને ભગવાનની પૂજાનું ફળ એજ લઈ જાય, એટલે અમે તો વા ખાતાજ રહીએ ને ?” આવી તકરારોના નિવારણ માટે બોલી સિવાય બીજો ઉપાય શો હોઈ શકે ? જેમ, કોઈ પણ કાર્યને સમાધાન માટે કેટલાક લોકો ચીઠી નાખે છે. અર્થાત કંઈ પણ કાર્યમાં બે મતો પડે છે, અથવા પોતાના જ અંતઃકરણમાં એમ થાય છે કે આમ કર્યું કે આમ?” ત્યારે એના સમાધાનને માટેએ શંકાના નિવારણ માટે પ્રભુના ખોળામાં કેટલાકો ચીઠીઓ નાખે છે. તેમાં જે ચીઠી પહેલી આવે, તે કામ કરવા તરફ પ્રવૃત્તિ કરે છે. આથી શું ચીઠી નાખવાનો રિવાજ શાસ્ત્રીય આજ્ઞાવાળો કહેવાય ? ચીઠી નાખવાને બદલે, શંકાના નિવારણને માટે–તેના સમાધાનને માટે બીજો કોઈ માર્ગ લેવા ચાહે, તો શું તે ન લઈ શકે ? લઈ શકે છે. બસ, આજ પ્રમાણે ભક્તિનાં કાર્યોમાં કલેશના નિવારણને માટે બોલીનો રિવાજ દાખલ કરેલો છે. અને તેથી તેમાં ફેરફાર પણ કરી શકાય છે. સુતરાં તે રિવાજ શાસ્ત્રીય રિવાજ નથી, એ સિદ્ધ થાય છે; અને તેને ટલા જ માટે પરમપ્રભાવક, મહાન ગીતાર્થ અકબરપ્રતિબોધક શ્રીમાનું હીરવિજયસૂરિ મહારાજને પણ કહેવું પડ્યું છે કે–“તૈઋવિમાનને प्रतिक्रमणाद्यादेशप्रदानं न सुविहिताचरितं, परं वापि क्वापि तदभावे जिनમવનાવિનિર્વાહામવેર નિવારાિમરાથમિતિ”( હીર-પ્રશ્નોત્તર, ત્રીજો પ્રકાશ, ૧૧ મો પ્રશ્નોત્તર)
અર્થાત–“તેલ વિગેરેની બોલીથી પ્રતિક્રમણ વિગેરેમાં આદેશ આપવો, એ સુવિહિતનું આચરિત નથી. પરંતુ કોઈ કોઈ સ્થળે એ બોલી સિવાય જિનભવનાદિન નિર્વાહ થવો અસંભવ હોવાથી તે રિવાજને નિવારણ કરવો અશક્ય છે.”
શ્રીહીરવિજયસૂરિ મહારાજના ઉપર્યુક્ત વાક્યથી એ સિદ્ધ થાય છે કે–બોલીનો રિવાજ, શાસ્ત્રીય રિવાજ–ભગવાને ફરમાવેલો રિવાજ નથી. વળી બોલી બોલવાનું વિધાન કોઈ પણ આગમમાં પણ ઉપલબ્ધ નથી. આપણા ભંડારોમાં જેમ પીસ્તાલીસ આગમો મૌજૂદ છે,
