________________
૧૧
ખીજું—પ્રથમ સાધુઓ ક્ષેત્રોના ગુણોને જોઈને ચાતુર્માસ કરતા હતા; પરન્તુ અત્યારે ગુર્વાદિકની આજ્ઞા ઉપરજ આધાર રાખવામાં આવેલો છે.
ત્રીજું—પહેલાં કલ્પસૂત્રની વાંચના માત્ર સાધુઓજ કરતા અને સાધ્વીયો સાંભળતી; પરન્તુ પાછળથી સંઘ સમક્ષ વાંચવાનું કરવામાં આવ્યું અને તે પ્રમાણે સંઘસમક્ષ પ્રતિવર્ષ વંચાય છે પણ ખરૂં.
ચોથું—પહેલાં સાધુઓ વાંસના ઠંડા રાખતા અને કહ્યું છે પણ વાંસનાજ રાખવાનું. જ્યારે તે પ્રવૃત્તિ બદલાઈને સીસમ, સાગ કે વડની વડવાઇના રાખવાની થઇ છે.
આવીજ રીતે અનેક રિવાજોમાં ફેરફારો થયેલા આપણે જોઇએ છીએ. એટલે વિચારવાનું એ છે કે—આવા ધાર્મિકરિવાજોમાં—શાસ્ત્રીય રિવાજોમાં–પણ કારણો ઉપસ્થિત થતાં ફેરફારો થયા છે; તો પછી જે રિવાજો સંઘે દાખલ કરેલા છે, તે રિવાજોમાં ફેરફાર કરવાનો હક્ક સંઘને હેાય, એમાં નવાઇ જેવુંજ શું છે?
પ્રસ્તુતમાં મારે જે કાંઈ કહેવાનું છે. તે ખેલી'ના રિવાજ સંઅંધી છે. આરતી, મંગળદીવો, પૂજા, ઘોડીયાપારણું અને એવી મીજી ઘણીએક ક્રિયાઓ છે, કે જે ક્રિયાઓમાં ખાસ કરીને ખોલી ઓલવામાં આવે છે. આ ખોલી ખોલવાનો શો હેતુ છે ? અથવા હોવો જોઇએ, એ હું મારી પ્રથમ પત્રિકામાં બતાવી ચૂક્યો છું. ભગવાનની પૂજા કરવી, આરતી ઉતારવી વિગેરે કર્ત્તવ્યો અંતઃકરણની શુદ્ધિ માટે છે. અર્થાત્ હૃદયમાં શુભ ભાવનાની જાગૃતિ થાય, તેને માટે છે. એટલે કે—આ મધાં ભક્તિનાં કાર્યો છે. એ ભક્તિનાં કાર્યોની ઉછામણી હાઇ શકેજ નહિ, એ સહજ સમજી શકાય એવી હકીકત છે. અને જો એવી રીતે ઘણું દ્રવ્ય આપનારને જ પૂજા કે આરતીનું ફળ મળતું હોય, તો તો પછી બિચારા ગરીબો-નિર્ધનોનો નિસ્તારજ ન હોઇ શકે. તેઓ જે કંઈ પૂજા-આરતી કરે, તે તો વ્યર્થજ જાય; પરન્તુ તેમ કંઈ છેજ નાહિં. ભક્તિનું ફળ અંતઃકરણના અધ્યવસાય ઉપર રહેલું છે. માત્ર પોતાની મહત્તા અતાવવાની ખાતર અથવા ખીજા પ્રત્યેની ઈૉંથી પાંચ હજાર મણ ઘી ખોલીને પણ જો કોઇ પૂજા કરે અને
