________________
પત્રિકા નં. ૨ બેલીનું દ્રવ્ય શું સાધારણ ખાતામાં ન લઈ જઈ શકાય?
સમયના સ્વભાવ પ્રમાણે સંસારમાં હમેશાં પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ થયાંજ કરે છે. પહેલાં એવા કેટલાએ રિવાજો હતા, કે જે પૂરજોશથી ચાલતા હતા, તે રિવાજોનું અત્યારે નામ–નિશાન પણ રહેવા પામ્યું નથી અને એવા રિવાજ કે જે રિવાજે, સેંકડો કે હજારો વર્ષ પહેલાં છઘોની કલ્પનામાં નહિ આવ્યા હોય, તેવા રિવાજો સમયે પોતાની મેળે પ્રચલિત કરાવી દીધા છે. સમયનો પ્રભાવજ એવો છે કે-મનુષ્યોની બુદ્ધિ અને વિચારોનું સમયના પ્રવાહની સાથે પરિવર્તન થયા જ કરે છે. હા, જે કુદરતી રિવાજ છે, તેમાં ફેરફારો થતા નથી. હાથથી ખાવાનો રિવાજ મટીને પગથી ખાવાનો રિવાજ બન્યો નથી અને બનવાનો નથી. અનાદિકાળથી ચાલ્યા આવતા આ કુદરતી ધર્મમાં ફેરફાર થવાનો જ નહિં. ફેરફાર તો તેજ રિવાજોમાં થઈ શકે છે કે–જે રિવાજે મનુષ્યોએ દાખલ કરેલા હોય છે. ધાર્મિક રિવાજો, એ પણ મનુ
ધ્યકત રિવાજે છે અને તેનું જ એ કારણ છે કે—કેટલાક ધાર્મિક રિવાજોમાં પણ અવાર નવાર ફેરફારો થતા રહે છે. આ વાત કોઈપણ અનુભવી પુરૂષોના જાણવા બહાર નહિ હોય. આ પ્રમાણે રિવાજોમાં ફેરફાર કરવાથી પ્રભુની આજ્ઞાન ભંગ પણ થતો નથી. કારણ કે–પ્રભુએ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ પ્રમાણે વર્તવાની શ્રીમુખથીજ આજ્ઞા કરી છે. તે આજ્ઞા ઉપર ધ્યાન રાખીને જ કારણો ઉપસ્થિત થતાં, મહાત્ આચાય અને સંઘો તે પ્રમાણે ફેરફારો કરતાજ આવ્યા છે, એ વાતનાં અનેક દૃષ્ટાન્તો આપણી પાસે મૌજૂદ છે. જેમાંનાં ત્રણ ચાર અહિં ટાંકીશ.
પહેલું–આપણે સૌ કોઈ જાણીએ છીએ કે–પહેલાં તમામ સાધુઓ કપડાં સફેદજ રાખતા હતા, પરંતુ જ્યારે સાધુઓમાં વધારે શિથિલતાએ પ્રવેશ કર્યો અને સારા ખોટાઓને ઓળખવાનું મુશ્કેલ થયું, ત્યારે શિથિલાચારિયોથી ત્યાગી-સંગી સાધુઓનો જુદો ભેદ બતાવવા માટે શ્રીમાન સત્યવિજય પંન્યાસના આધિપત્ય નીચે કપડાને રંગવાનો રિવાજ દાખલ થયો.
