________________
निहताद् दृढ़मुष्टिना मया, सभयोस्मादहमन्तिकं पितुः ।
गतवान् किल तेऽग्रजस्तुदन्निति तातेन निषिद्ध एष माम् ।।५।। એક વખત બાળપણમાં મેં મારી દૃઢ મૂઠીથી બાહુબલિને પ્રહાર કરતાં હું ભયથી દોડતો પિતાજી પાસે પહોંચી ગયો હતો, કેમ કે એ મને મારવા માટે પાછળ પડ્યો હતો. ત્યારે તેને પિતાજીએ વાર્યો કે ભરત તારો મોટો ભાઈ છે.
श्रुप्तयापि रणस्य वार्तया, मनसोत्साहमऽयं दधौतराम् । कथमस्य दधाति नाधुना, भुजयोरुत्सवमागतो रणः ।।६।। બાહુબલિ બચપણમાં પણ યુદ્ધની વાત સાંભળતો ત્યારે તેનું મન ઉત્સાહથી ભરાઈ જતું. તો હમણાં તેની સામે યુદ્ધ ઉપસ્થિત થાય તો તેની ભુજાઓમાં ઉત્સાહનો કેવો થનગનાટ થશે !
कठिनो भटिमाधिकत्वतो', युधि कामोस्य तथा प्रवर्तते ।
नो तथाऽस्य च राज्यसंग्रहे, समरस शौर्यवतां हि वल्लभः ।।७।। અતિ શૂરવીર અને પરાક્રમી હોવાથી બાહુબલિની ઇચ્છા જેવી યુદ્ધમાં રહે છે, તેવી તેને રાજ્યનો સંગ્રહ કરવામાં નથી. ખરેખર વીરપુરુષોનું મન યુદ્ધમાં જ હોય છે, કેમ કે એ એનો પ્રિય વિષય હોય છે.
यदि तबलमस्य दोर्द्धयेहमशङ्केपि यतो विशेषतः | युधि नास्य विभुस्तदासितुं, पुरतः कोपि विभावसोरिवरे ||८||
જ્યારે બચપણમાં તેના ભુજાબળથી હું ડરતો હતો, તો હવે યુદ્ધમાં વિશિષ્ટ પ્રકારના તેના બાહુબળ આગળ કોણ ઊભું રહી શકે ? ભડભડતી આગ સામે જેમ કોઈ પણ ટક્કર ઝીલી શકે નહીં તેમ બાહુબલિ સામે પણ કોઈ ટકી શકે નહીં.
बहुधास्य बलं हि शैशवे, वसुवत् स्वर्णकृता परीक्षितम् ।
अपरीक्षितमेव पूर्वतो, विदुषा वस्त्वनुतापकृद् भवेत् ।।९।। - સુવર્ણકાર (સોની) જેમ સોનાની પરીક્ષા કરે તેમ બચપણમાં મેં તેની શક્તિની અનેકવાર પરીક્ષા કરી છે. વિદ્વાન પુરુષો પરીક્ષા કર્યા સિવાય કોઈ પણ વસ્તુને સ્વીકારતા નથી, કેમ કે પરીક્ષા કર્યા વિનાની વસ્તુ પાછળથી સંતાપ આપનારી બને છે.
इतरस्य जये ममेदृशो, न विचारः खलु बान्धवस्त्वयम् ।
जलदो हि कृशानुशान्तये, प्रभविष्णुः शमयेन्त विद्युतम् ।।१०।। બીજાઓ પર વિજય પ્રાપ્ત કરવામાં મને ક્યારે પણ આવા વિચાર આવ્યા નથી, પરંતુ આ તો મારી સામે ભાઈ છે. એટલે વિચારવું પડે છે. મેઘ અગ્નિને શાંત કરવા માટે સમર્થ છે, પણ વીજળીને (વિદ્યુત) શાંત કરી શકતો નથી!
१. भटिमाधिकत्वतो-वीरतातिशयत्वतः | ૨. વિભાવવિ -નરિવ |
શ્રી ભરતબાહુબલિ મહાકાવ્યમ્ ૦ ૫૩