________________
એ અવસરે રણભૂમિના મધ્યભાગમાં બન્ને સેનાના સંગમથી સુભટોનાં ધનુષ્યોમાંથી છૂટેલાં લાખો બાણો ત્રણ લોકમાં ગૂર્ણા (ઢગલા)ની જેમ પથરાઈ ગયાં.
क्षरदरुधिरधाराभी, रञ्जिता अपि पत्रिणः ।
ઉદ્યો રેનિ૨ેડત્યાં, તરણે વિષળા ડ્વ ||૧૦||
લોહીની ધારાથી રંગાઈને ઉપર ગયેલાં બાણો સૂર્યનાં કિરણોની જેમ શોભતાં હતાં.
क्वचिन्नासीरवीराणां विकोशासिवराः कराः ।
સમુઘવિદ્યુ ુઘોતા, ખાવા રૂપ રેઝિરે ||૧૧||
કોઈ કોઈ સ્થાને આગળ ચાલતી સેનાના વીર સુભટોના મ્યાનમાંથી નીકળેલી તલવાર સહિતના હાધ તે વીજળીના ચમકારાથી યુક્ત વાદો જેવા લાગતા હતા.
चक्रिणश्चक्रचीत्कारैर्घण्टानादैश्च कुञ्जराः ।
દેવિતસ્તુરના ફોયા, આશન્ રેવુતમોમરે ।।૧૨।।
સેનાઓની ઊડેલી ધૂળથી એટલો બધો અંધકાર વ્યાપી ગયેલો કે રણભૂમિમાં પૈડાંઓના ચિત્કારોથી રથને, ઘંટાઓના નાદથી હાથીઓને અને હેષારવથી ઘોડાને ઓળખી શકાતા હતા, અર્થાત્ કંઈપણ દેખાતું ન હતું.
पतङ्गा इव दीपान्तः, केचिद् वीरा रणाजिरे ।
ઉત્પતન્તઃ પતન્તન્ન, નાગ્યપૂર્ વદુ મેનિરે ।।૧રૂ ||
જેમ પતંગિયાં દીપકોમાં પડે તેમ કેટલાક સુભટો રણસંગ્રામમાં પોતાના પ્રાણોની પરવા કર્યા વિના ઉપર ઊછળતા અને નીચે પડતા હતા.
उत्सर्पच्छोणितोद्दामपूरप्लावितभृति ।
मीना इवाजिवाहिन्यां', मज्जन्तिस्म मतङ्गजाः ||१४||
લોહીના પ્રબળ પ્રવાહમાં રાજાઓને ડુબાડનારી યુદ્ધરૂપી નદીમાં હાથીઓ માછલીઓની જેમ ડૂબકી મારતા હતા.
केषां निस्त्रिंशनिर्लूनमौलीनां ननृतुस्तराम् ।
कबन्धा गाढनिर्बन्धा, वातोद्धूता द्रुमा इव । १५ ।।
કેટલાક સુભટોનાં મસ્તકો તલવારથી છેદાઈ ગયાં હતાં, તેઓનાં ધડ પવનથી જેમ વૃક્ષો કંપે તેમ ગાઢ આસક્તિના કા૨ણે રણભૂમિમાં ઊછળી રહ્યાં હતાં.
युद्धकल्लोलिनीनाथकल्लोलितभुजा भटाः । कीर्तिमुक्तातावारान्, जगृहुर्वक्त्रशक्तितः ||१६||
૧. બિવારિયામ્-યુદ્ધપી નદીમાં.
શ્રી ભરતબાહુબલિ મહાકાવ્યમ્ ૦ ૨૦૮
