________________
તત્ત્વજ્ઞાન ને ધર્મની પરસ્પર અસર ૦ ૮૫
ઈશાવાસ્ય અને ગીતાનો મંત્ર ભુલાયો નથી. છતાં એકંદર રીતે ભારતના સમાજ ઉપર એ નૈષ્કર્મ્સવાદ અને નિર્વિકલ્પક ધ્યાનવાદની એટલી બધી ઊંડી અસર થઈ છે કે તે અસરનાં અનિષ્ટ પરિણામો નિવારવા અત્યારે પણ અનેક વિશિષ્ટ સંતોને પાછો પુરુષાર્થ કરવો પડે છે.
આ રીતે આપણે જોયું કે, તત્ત્વજ્ઞાનના મુદ્દાએ ધાર્મિક અને સામાજિક જીવનમાં કઈ કઈ જાતની અસર પાડી છે. અહીં એ વિવક્ષિત (કહેવું જરૂરી) નથી કે કોઈ એક વાદ સારો અને બીજો ઊતરતો; અહીં તો માત્ર એટલું જ વિવક્ષિત છે કે તત્ત્વજ્ઞાનમાં અમુક ચિંતન ઊભું થતાં તે ચિંતનની અસર માત્ર એ ચિંતક સુધી જ નથી રહેતી, પણ એ ચિંતનની સમર્થક ધર્મપરંપરામાંય એ પ્રસરે છે, અને એનો ચેપ બહુ દૂરગામી પણ નીવડે છે.
· અખંડ આનંદ, ફેબ્રુઆરી - ૧૯૫૯
