________________
સાંપ્રદાયિકતા અને તેના પુરાવાઓનું દિગ્દર્શન • ૧૨૯ હું તારો દાસ?
ક્ષપણક– હે વિહારની દાસીઓના યાર ! દુષ્ટ પરિવ્રાજક ! આ દાંત મેં જણાવેલ છે. તેથી તને પ્રિય કાંઈક વિશ્વસ્તપણે કહું છું. બુદ્ધનું શાસન ત્યજી આહત શાસનને અનુસરી દિગમ્બરમતને ધારણ કર.
ભિક્ષુ-અરે ! પોતે નષ્ટ થયો. હવે બીજાઓને નષ્ટ કરે છે? એવો કોણ સારો માણસ છે કે શ્રેષ્ઠ સ્વરાજ છોડી તારી પેઠે લોકમાં નિંદાપાત્ર પિશાચપણાને ઇચ્છે? વળી અરિહંતોના ધર્મજ્ઞાનની પણ શ્રદ્ધા કોણ રાખે છે?
ક્ષપણક–ગ્રહનક્ષત્રોની ગતિ અને સૂર્ય, ચંદ્રગ્રહણનું તાત્ત્વિક જ્ઞાન, તેમજ નષ્ટ વસ્તુની પ્રાપ્તિનું સંધાન એ જોવાથી ભગવાનનું સર્વશપણું સાબિત જ છે.
ભિક્ષુ-અનાદિ કાળથી ચાલતા જયોતિશ્ચક્રના જ્ઞાનથી ઠગાયેલ ભગવાને આ અતિદુઃખદ વ્રત આચર્યું છે. દેહ પ્રમાણે જીવ સંબંધ વિના ત્રણે લોકને કેવી રીતે જાણે છે? શું સુંદર ઝાળવાળો ઘટમાં મુકેલો દીવો ઘરની અંદર પણ રહેલા પદાર્થોને પ્રકાશિત કરે? તેથી બંને લોકથી વિરુદ્ધ એવા આહત મતથી શ્રેષ્ઠ બૌદ્ધ મતને જ સાક્ષાતુ સુખજનક અને અત્યંત રમણીય અમે જોઈએ છીએ. •
' શાંતિ–સખી! બીજે જઈએ. - કરુણા–ભલે એમ જ. (બંને ચાલે છે.)
શાંતિ–(સામે જોઈને) આ સોમ સિદ્ધાંત. ઠીક અહીં પણ અનુસરીએ (ત્યારબાદ કાપાલિકરૂપ ધારી સોમસિદ્ધાંત પ્રવેશે છે).
સોમસિદ્ધાંત-તફરીને) મનુષ્યના હાડકાંની માળાથી ભૂષિત, સ્મશાનવાસી, મનુષ્યની ખોપરીમાં ભોજન કરનાર એવો હું યોગાંજનથી શુદ્ધ થયેલ નેત્ર વડે પરસ્પર ભિન્ન એવા જગતને ઈશ્વરથી અભિન્ન જોઉં છું.
ક્ષપણક–આ કયો પુરુષ કાપાલિક વ્રતને ધારણ કરે છે? માટે એને પણ પૂછું. રે કાપાલિક! મનુષ્ય-અસ્થિની માળા ધારણ કરનાર ! તારો ધર્મ અને મોક્ષ કેવો છે?
કાપાલિક– ક્ષણિક ! અમારા ધર્મને સજી લે. અગ્નિમાં મગજ, આંતરડાં, ચરબીથી પૂર્ણ માંસની આહુતિઓ આપતા એવા અમારું પારણું બ્રાહ્મણની ખોપરીમાં ભરેલ દારૂ પીને થાય છે, સુરતના કાપેલ કઠોર