________________
૫૬
કર્મવાદનાં રહસ્યો
બહાર ગયેલું લેણું ફોગટ થાય છે તેવું આ કર્મોની બાબતમાં પણ બને
છે.
કેટલીક વાર બંધાયેલાં કર્મના પરમાણુઓને પોતાની વિરોધી પ્રકૃતિમાં પણ બેસવું પડે છે – ભળવું પડે છે જ્યાં તેનો કોઈ ખાસ પ્રભાવ નથી પડતો. દુશ્મનના ઘરમાં બેઠેલો શક્તિશાળી માણસ પણ અસહાય બની જાય છે તેવું આવા કર્મની બાબતમાં બને છે. તે સમયે એ કર્મનું કંઈ ચાલે નહીં. જેવો વિરોધી પ્રકૃતિના કર્મનો ઉદય પૂરો થાય એટલે તે કર્મ સ્વપ્રકૃતિના સ્વરૂપે ઉદયમાં આવે. જ્યાં તે થોડોક પ્રભાવ માંડ બતાવે ત્યાં તેને ખરી પડવાનો સમય થઈ જાય.
ઘણી વાર તો એવું પણ બને કે વિરોધી પ્રકૃતિના કર્મનો ઉદય પ્રવર્તતો ન હોય પણ સ્થાન જ એવું હોય કે સંજોગો જ એવા હોય કે જ્યાં તે પોતાના સ્વરૂપે ઉદયમાં આવી શકે નહીં. આમ, સ્વરૂપોદયને યોગ્ય ભૂમિકા ન મળતાં કર્મ પરપ્રકૃતિરૂપે ઉદયમાં આવીને નિર્જરે એટલે કે ખરી પડે.
ન
આમ, એવાં કેટલાંય કર્મો જીવે બાંધેલાં હોય છે કે તે જ્યારે ઉદયમાં આવે ત્યારે તેની સારી-માઠી અસરો ખાસ ન વર્તાય. જેમ મોટા માણસના આગમન સમયે નાના માણસની હાજરી ન વર્તાય તેના જેવી આ વાત છે. જો કોઈ ભારે કર્મનો ઉદય પ્રવર્તતો હોય અને તે સમયે કોઈ લઘુ કર્મ ઉદયમાં આવે તો ભારે કર્મની અસરોના પ્રવાહમાં લઘુ કર્મની અસર તણાઈ જાય. આમ, કર્મ ઉદયમાં આવ્યું પણ તે ખાસ કંઈ કરી શક્યું નહીં. સામાન્ય દાખલો લઈએ તો રોજ શરીરમાં કંઈ તકલીફ થતી હોય પણ મોટો રોગ આવે ત્યારે નાના રોગની તકલીફ ન વર્તાય; જેમ મોટી આફત આવે ત્યારે નાની તકલીફો ન વર્તાય.
કર્મ જ્યારે વિપાકમાં આવીને ઉદયમાં આવે છે ત્યારે તેની અસર ખાસ વર્તાય છે પણ જો કોઈ રીતે પ્રદેશોદયથી કર્મના પરમાણુઓને ખેરવી નાખીએ તો તેની અસરોથી બચી જવાય. આ વાત સંપૂર્ણ વૈજ્ઞાનિક છે, જે વસ્તુનો સાથ હતો તે ચાલી ગઈ પછી તેની અસર