Page Text
________________
પરિવર્તન અને વિસર્જન
૫૫ જીવ માત્ર જે કંઈ સુખદુઃખ અનુભવે છે, જે કંઈ મેળવે છે કે ગુમાવે છે તે કર્મના ઉદયને આભારી છે. પ્રત્યેક પળે આઠેય પ્રકારનાં કર્મોનો ઉદય પ્રવર્તતો જ હોય છે અને તેને પરિણામે આપણા જીવનમાં તો શું પણ દિવસમાં અનેક ચઢાવ-ઉતરાવ આવ્યા કરે છે. તો આપણે એ વાત બરાબર સમજી લઈએ કે બાંધેલાં કર્મોનો ઉદય કેવી રીતે થાય છે અને તે સમયે આપણે શું કરવું જોઈએ? અગાઉ આપણે જોઈ ગયા કે કર્મનો જ્યારે બંધ પડે છે ત્યારે તે ક્યારે ઉદયમાં આવશે તે નક્કી થઈ જાય છે પણ ત્યાર પછી આપણી વૃત્તિઓ અને પ્રવૃત્તિઓને લીધે તેના ઉદયકાળમાં ફેરફારો થતા રહે છે પણ બાંધેલું કર્મ ઉદયમાં તો આવવાનું જ.
કર્મને ઉદયમાં આવવાની બે રીતો છે. એક તો કર્મબંધ સમયે જે મુદત નક્કી થઈ હોય તે વખતે તે ઉદયમાં આવે. ઝાડ ઉપર આવેલું ફળ, ઝાડ ઉપર જ પાકીને નીચે ગરી પડે. તેમ કર્મ પણ તેનો વિપાક થતાં ઉદયમાં આવીને તેની અસરો દેખાડવા માંડે છે જેને વિપાકોદય કહે છે. કર્મ ભોગવાઈ જાય એટલે જીવથી છૂટું પડી જાય. આપણે સૌથી પહેલાં એ વાત કરી હતી કે કર્મ એ પણ પદાર્થ છે અને તેના પરમાણુઓ કષાયો અને મન-વચન તેમજ કાયાના યોગોને લીધે જીવ સાથે ચોંટી ગયા હોય છે. સારું કે ખરાબ કર્મ ઉદયમાં આવીને ભોગવાઈ જાય એટલે સ્વાભાવિક રીતે આ કર્મ-પરમાણુઓ ખરી પડે. ત્યાર પછી તે પરમાણુઓની જીવ ઉપર કોઈ અસર પડતી નથી - રહેતી નથી.
કર્મને ઉદયમાં આવવાની બીજી રીત છે કે કર્મના પરમાણુઓ આત્મા ઉપરથી ખરી પડે પણ તેની સારી કે માઠી અસર વર્તાય નહીં. આમ, જે કર્મ-પરમાણુઓ અસર આપ્યા વિના એક કે બીજા કારણે ખરી પડે છે તેને પ્રદેશોદય કહે છે. કર્મની વ્યવસ્થાની આ એક ગહન વાત છે જેને અન્ય કર્મસિદ્ધાંતો સમજાવી શકયા નથી. એવાં કેટલાંય કર્મ જીવે બાંધેલાં હોય છે કે જેની મુદત પાકી ગઈ હોય પણ ઉદયમાં આવીને તેમને પોતાનો પ્રભાવ બતાવવાનો અવકાશ મળતો ન હોય. જેમ મુદત
| SR No. | 005708 |
| Book Title | Karmvadna Rahasyo |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrahas Trivedi |
| Publisher | Gurjar Agency |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 178 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |