________________
કર્મવાદનાં રહસ્યો આ આઠેય પ્રકારનાં કર્મમાં જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય મોહનીય અને અંતરાય કર્મને ઘાતી કહેવામાં આવે છે કારણ કે તે આત્માના ગુણોનો ઘાત કરે છે. મનુષ્ય જન્મ પામીને પુરુષાર્થ કરવા જેવો હોય તો તે આ કર્મો ન બંધાય અને બંધાય તો તીવ્ર રસથી ન બંધાય તે માટે કરવાનો છે. એક વખત આ ચાર મહાશત્રુનો ઘાત થાય કે એ કર્મ નબળાં પડે તો બાકીનાં ચાર કર્મોને દબાવવાનું મુશ્કેલ નથી. માણસે ખરેખર ચેતતા રહેવાનું છે. આ ઘાતી કર્મોથી જેને લીધે માણસ ભવભ્રમણમાં અટવાયા કરે છે અને આલોક તેમજ પરલોક બન્નેને બગાડીને ઉત્તરોત્તર પતનને માર્ગે જતો જાય છે.
કર્મનો બંધ પ્રવૃત્તિ કરવાથી, પ્રવૃત્તિ કરાવવાથી કે પ્રવૃત્તિને ઉત્તેજન આપવાથી એમ ત્રણેય રીતે પડે છે
જે મહત્ત્વની વાત યાદ રાખવા જેવી છે તે એ છે કે કર્મબંધ સમયે જેટલો રસ વધારે અને તીવ્ર એટલું એ કર્મ તીવ્ર અને ગાઢ. જે કર્મબંધ સમયે રસ ઓછો તો કર્મનો બંધ ઢીલો અને શિથિલ. શિથિલ કર્મબંધને સરળતાથી તોડાય. ગાઢ કર્મબંધને તોડવો મુશ્કેલ હોય છે અને તે માટે પ્રબળ પુરુષાર્થ કરવો પડે છે. તેથી પુણ્યકર્મમાં ખૂબ રસ રેડો અને પાપકર્મમાં રસ ઓછો રાખો. કર્મબંધ સમયે જે જાગતો નથી તેની સ્થિતિ લૂંટાઈ ગયા પછી જાગીને બૂમો પાડનારા જેવી થાય છે. કર્મનો બંધ પડી ચૂક્યો પછી તો તે કર્મ કોઈ પણ પ્રકારે ભોગવે જ છૂટકો. હસીને ભોગવો કે રડીને ભોગવો. ભોગવ્યા વિના કર્મને ખંખેરી નાખવાનો માર્ગ છે ખરો પણ તેને અપવાદ માર્ગ ગણવો સારો. એ માર્ગ વિરલાઓનો છે; તેની આશામાં કર્મબંધ સમયે બેપરવાઈ ન રખાય. કર્મસત્તા કોઈને છોડતી નથી અને તેની પાસે કોઈની લાગવગ ચાલતી નથી. કર્મ કોઈની શેહ શરમ રાખતું નથી. આપણે અહીં વાત કરી છે કર્મના બંધ સમયની, પણ જે કર્મો બંધાઈ ચૂક્યાં છે તેનું શું કરવું તે માટેનો વિચાર આગળ ઉપર કરીશું. પણ તે પહેલાં કર્મબંધ અંગેની બીજી મહત્વની વાત વિચારી લેવી પડશે.