________________
गाथा - १३१ અવતરણિકા
विमृशति -
--
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
अथैवं व्यवस्थापितेषूक्तसिद्धगुणेषूपन्यस्तं चारित्रमसहमान: सिद्धान्तपक्षावलम्बी
६२५
અવતરણિકાર્ય :- આ રીતે=ગાથા ૧૨૯માં દર્શાવ્યું એ રીતે, વ્યવસ્થાપિત ઉક્ત સિદ્ધગુણોમાં ચારિત્રને સહન ન કરતો સિદ્ધાંતપક્ષાવલંબી પોતાની વિચારણા જણાવે છે
गाथा :- नणु सिद्धते सिद्धो 'नोचारित्ती अ णोअचारित्ती' । भणिओ तो तस्स गुणो चारित्तं जुज्जए कम्हा ॥१३१॥
1
(ननु सिद्धान्ते सिद्धो 'नोचारित्री च नोअचारित्री ।' भणितस्तत्तस्य गुणश्चारित्रं युज्यते कस्मात् ॥१३१॥) गाथार्थ :- सिद्धांतभां सिद्धो नोयारित्री - नोञयारित्री ह्या छे, तेथी तेनो= सिद्धनो, गुए। यारित्र देवी रीते घटे ?
टीst :- यथाहि - ''सिद्धे णो भव्वे णो अभव्वे" इति वचनात्तस्य न भव्यत्वं नाप्यभव्यत्वम्, एवं ""सिद्धे णोचरित्ती णोअचरित्ती” इति वचनात्तस्य न चारित्रं नाप्यचारित्रमिति कथमस्य चारित्रं गुण इति प्रतिज्ञायते ।
टीडार्थ:- 'यथाहि - "सिद्धे णो भव्वे णो अभव्वे" से प्रमाणे वयन होवाथी तेमनुं=सिद्धनुं, भव्यत्व मनातुं नथी, वणी भव्यत्व पत्र मनातुं नथी, से प्रभाो "सिद्धे णोचरित्ती णोअचरिती" वयन होवाथी तेभने=सिद्धने, यारित्र नथी, अयारित्र पए। नथी. मेथी अरीने देवी रीते खेमनो= सिद्धनो, यारित्र गुए। छे खे પ્રમાણે પ્રતિજ્ઞા કરાય છે?
१.
ટીકાર્ય :- પૂર્વમાં સિદ્ધાંતપક્ષને અવલંબીને આગમવચનના બળથી સિદ્ધોમાં ચારિત્રાભાવનું સ્થાપન કર્યું ત્યાં, सिद्धभां यारित्र माननार पक्ष 'ननु' थी तेनो प्रतिषेध डरतां उहे छे
टीst :- ननु चारित्राभावेनाऽचारित्रत्वस्योक्तिसहत्वेऽपि कथमस्य नोअचारित्रित्वमिति चेत् ? न, नञो विरुद्धार्थकत्वेन चारित्रविरोधिनोऽविरतिपरिणामस्याऽचारिन्नपदार्थत्वाद् । अथाऽभावार्थकनञाश्रयणेन " अचारित्री सिद्धः" इत्येव कुतो नोपदिश्यते ? इति चेत् ? न, समयाम्नायानुभवोपनीतसंस्कारमहिम्नाऽचारित्रपदादविरतिपरिणामस्यैव झटित्युपस्थितौ तथोपन्यासस्याऽसांप्रदायिकत्वात्, तादृशपदाद् गुणाभावदोषान्यतरस्फूर्त्तिमात्रजनितकठिनभाषानुबन्धिदोषप्रसङ्गाच्च । न च 'नो अचारित्री' इत्युक्त्यैव चरितार्थत्वं, चारित्राकाङ्क्षाया अपरिपूर्त्तेरर्थान्तरप्रसङ्गात् । इत्थं च 'नोचारित्ती' इत्यत्र नोपदविनिर्मोकेन नञ्पदश्लेषेऽपि विरुद्धोपस्थित्यादिकमेव दूषकताबीजं द्रष्टव्यं, अत एव गुणाभावस्थल एव विरुद्धोपस्थितिनिरासाय तथाप्रयोगो न त्वन्यत्रेति बोध्यम्॥१३१॥
"सिद्धः नोभव्यः नोऽभव्यः ।"
२. "सिद्धः नोचारित्री नोअचारित्री । "