________________
નથી આવતો - એ સમજાવવાની જરૂર નથી. અહીં અન્યથાયોતિમયાતુ આ પદ પછી “રી રામેવાશ્રી તે
તમેઢા પ્રશ્ય સર્વત્' આટલો પાઠ સમજી લેવો. એનો અર્થ ઉપર જણાવ્યો છે. - “રજ્ઞતયો િનતરો' ઇત્યાકારક જ્ઞાનસ્થળે ઉપર જણાવ્યા મુજબ રશ્માં રજતભેદાગ્રહપ્રયોજક દોષ સ્વરૂપ પ્રતિબંધક હોવાથી રંગમાં નિવૃત્તિ થતી નથી. અને રજતમાં રંગભેદાગ્રહપ્રયોજક દોષ હોવાથી રજતમાં પ્રવૃત્તિ થતી નથી. તેથી ડુંગરગતયોરિમે તો અહીં પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ પ્રત્યેકમાં યુગપપ્રવૃત્તિનિવૃત્તિનો પ્રસંગ નથી આવતો. આ આશયથી અન્યથાખ્યાતિની સિદ્ધિ માટે સ્થલાન્તર જણાવે છે- ચિનુમતિ પ્રતિ .... ઈત્યાદિ – આશય એ છે કે પર્વતો વર્તિમાન પ્રમેયત્વત્' ઇત્યાદિ સ્થળે વનિશ્ચિપ્રમેય–વીનું પર્વતઃ' ઇત્યાકારક વિશિષ્ટજ્ઞાનથી “પર્વતો વનિમાન' ઇત્યાકારક ભ્રમાત્મક અનુમિતિને નૈયાયિકો માને છે. પરંતુ અન્યથા
ખ્યાતિને નહીં માનનારા મીમાંસકો અન્યથાખ્યાતિના ભયથી તાદશવિશિષ્ટજ્ઞાનને કારણ માન્યા વિના જૈવર્નિવ્યાપ્યઃ' અને ‘પ્રમેયત્વવાન' ઇત્યાકારકજ્ઞાનદ્રયને કારણે માને છે. ત્યાં તાદશજ્ઞાનદ્વયથી વ્યાપ્યવના ભેદાગ્રહના કારણે અનુમિતિ, મીમાંસકો માને છે. પરંતુ આ રીતે વ્યાપ્યભેદાગ્રહને અનુમિતિની પ્રત્યે કારણ માનવામાં આવે તો “વનિવ્યાપ્યધૂમવમેવાપ્રણ' હોય ત્યારે જલહદાદિમાં વનિના બાધનો અભાવ હોય ત્યારે વનિવિષયક અનુમિતિને માનવાનો પ્રસંગ આવશે, જે “નહૃદું વનિમત્' ઇત્યાકારક અન્યથાખ્યાતિસ્વરૂપ હોવાથી મીમાંસકોને ઈષ્ટ નથી. એ અનિષ્ટના પ્રસંગને નિવારવા આવા સ્થળે અનુમિતિનો જ અભાવ માનીએ તો તાદેશભેદાગ્રહ સ્વરૂપ કારણ હોવા છતાં અનુમિતિ સ્વરૂપ કાર્યના અભાવથી અન્વયવ્યભિચારના કારણે તાદશભેદાગ્રહ અને
૮૬
