________________
અનુમિતિસામાન્યના કાર્યકારણભાવની હાનિ થશે. આ રીતે ઉભયથા અનિષ્ટ છે. ન્યાયમતસિદ્ધ વિશિષ્ટજ્ઞાનને કારણે માને તો પણ મીમાંસકોને ઉપર જણાવ્યા મુજબ ઉભયથા દોષ છે. એ વસ્તુને જણાવે છે – ઃિ ૨... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી – આશય એ છે કે આ રીતે વિશિષ્ટજ્ઞાનને અનુમિતિની પ્રત્યે કારણ માનવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વસિદ્ધાન્તની હાનિ સ્પષ્ટ છે. અને ‘યોગોતર્જ વનિમ ઇત્યાઘાકારક અનુમિતિના . અનુરોધથી તાદશઅનુમિતિના કારણભૂત વક્તિવ્યાખ્યધૂમયોmતમ્' ઇત્યાઘાકારક અન્યથાખ્યાતિને માનવાનો પ્રસંગ આવશે - એ પણ સ્પષ્ટ છે. મીમાંસકો અનુમિતિની પ્રત્યે વિશિષ્ટજ્ઞાનને કારણે માનતા નથી. તેથી ય િવ... ઈત્યાદિ ગ્રંથમાં “દ્ધિ 'નો નિવેશ છે. અહીં એ વસ્તુ યાદ રાખવી કે, “નિશાનુમિતિ'.ઇત્યાદિગ્રંથનું અને “દ્ધિ વ..' ઇત્યાદિ ગ્રંથનું તાત્પર્ય કિરણાવવીકારે જે રીતે જણાવ્યું છે, એ રીતે અહીં વર્ણન કર્યું છે. “સેયમુમયતઃ પાશ ગુ.” આ પાઠ કેટલાક મુદ્રિત પુસ્તકોમાં ( ) આ પ્રમાણે કૌંસમાં છે. દિનકરીકારસમ્મત એ પાઠ છે - એ કહી શકાય એવું નથી. દિનકરીગ્રંથના આધારે તો નિશાનુમિતિ પ્રતિ... ઈત્યાદિ ગ્રંથનું તાત્પર્ય એ જણાય છે કે અનુમિતિની પ્રત્યે ભેદાગ્રહને કારણે માનીએ તો ઉપર જણાવ્યા મુજબ અનુમિતિ સ્વરૂપ અન્યથાખ્યાતિને માનવાનો પ્રસંગ આવે છે. અને વિશિષ્ટજ્ઞાનને અનુમિતિની પ્રત્યે કારણ માનીએ તો તાદશવિશિષ્ટ જ્ઞાનસ્વરૂપ અન્યથાખ્યાતિને માનવી પડે છે. આ રીતે ઉભયતઃ પાશા જજુ છે... ઈત્યાદિ વસ્તુને બરાબર વિચારવી જોઈએ. બાકી વસ્તુતત્ત્વ તો આથી વિશેષ એના વિદ્વાનો જાણે.
અનુમિતિની પ્રત્યે ભેદાગ્રહને (વ્યાખ્યવક્ષેદાગ્રહને) કારણ માનીએ તો પણ એ ભેદાગ્રહના કારણે હૃહો વનમાનું ઇત્યાકારક અન્યથાખ્યાતિસ્વરૂપ અનુમિતિ થતી નથી. પરન્તુ
૮૭
