________________
नथी... त्या अन्यत्र विया मेसे.
००
मुक्तावली । ननु सर्वेषां ज्ञानानां यथार्थत्वात् प्रमालक्षणे तद्वद्विशेष्यकत्वं विशेषणं व्यर्थम् । न च रङ्गे रजतार्थिनः प्रवृतिभ्रमजन्या न स्यात्, तव मते भ्रमस्याऽभावादिति वाच्यम् । तत्र हि दोषाधीनस्य पुरोवर्तिनि स्वतन्त्रोपस्थितरजतभेदाऽग्रहस्य हेतुत्वात् । सत्यरजतस्थले तु विशिष्टज्ञानस्य सत्त्वात्तदेव कारणम्, अस्तु वा तत्राऽपि रजतभेदाग्रहः स एव कारणमिति । न चाऽन्यथाख्यातिः सम्भवति, रजतप्रत्यक्षकारणस्य रजतेन्द्रियसन्निकर्षस्याऽभावाद् रङ्गे रजतबुद्धेरनुपपत्तेरिति चेन्न । सत्यरजतस्थले प्रवृत्तिं प्रति विशिष्टज्ञानस्य हेतुतायाः क्लृप्तत्वाद् अन्यत्राऽपि तत्कल्पनात् । न च संवादिप्रवृत्तौ तत्कारणं, विसंवादिप्रवृत्तौ च भेदाग्रहः कारणमिति वाच्यम् । लाघवेन प्रवृत्तिमात्रे तस्य हेतुत्वकल्पनात् । इत्थञ्च रङ्गे रजतत्वविशिष्टबुद्ध्यनुरोधेन ज्ञानलक्षणाप्रत्यासत्तिकल्पनेऽपि न क्षतिः, फलमुखगौरवस्याऽदोषत्वात् ।
००.
: विव२९ : આ પૂર્વે તદ્ધવિશેષ્યકત્વવિશિષ્ટત...કારકજ્ઞાનને પ્રમા કહી છે. ત્યાં અપ્રમામાં અતિવ્યાપ્તિનું નિવારણ કરવા માટે 'तद्वद्विशेष्यकत्व' ५६- 681 छे. ५२-तु मघा १ ज्ञान પ્રમા હોવાથી અપ્રમાત્મક જ્ઞાન જ નથી. તેથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિનું નિવારણ કરવા માટે તત્વવિરોષ્યત્વ નો પ્રમાના લક્ષણમાં નિવેશ કરવાની આવશ્યકતા નથી. આ આશયથી प्रमा२ना अनुयायी शं। २ छ, ननु ... त्याहि ग्रंथथी - ‘‘બધા જ જ્ઞાન પ્રમાત્મક હોય તો રંગમાં રજત સમજીને રજતના અર્થીની પ્રવૃત્તિ નહીં થાય. આવા સ્થળે રજતત્વના અપ્રમાત્મકનિશ્ચયથી રજતાર્થી પ્રવૃત્ત બને છે – એ અનુભવ -
८१
