________________
ઇત્યાઘાકારક વિપર્યાસ, રજતવાદ્યભાવાડપ્રકારક અને રજતત્વાદિપ્રકારકજ્ઞાન હોવાથી નિશ્ચયસ્વરૂપ છે. ‘મય થાજુન વા' ઇત્યાઘાકારક જ્ઞાન સ્થાણુત્વ અને સ્થાણુત્વાભાવપ્રકારક હોવાથી નિશ્ચયસ્વરૂપ નથી. લક્ષણમાં ‘તમાવાઝેર' પદનો નિવેશ ન કરીએ તો તાદશ સંશયાત્મકજ્ઞાનમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. પરંતુ તેમાવાઝR પદના નિવેશથી તદભાવપ્રકારકસંશયાત્મકજ્ઞાનમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. નિપ્રકારકનિર્વિકલ્પકજ્ઞાનમાં અતિવ્યાપ્તિનું નિવારણ કરવા લક્ષણમાં
તારવ' પદનો નિવેશ છે. અને ઈચ્છામાં અતિવ્યાપ્તિનું નિવારણ કરવા લક્ષણમાં “જ્ઞાન” પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. એ દુર્ગેય નથી.
તિ નિશ્ચયનિરૂપણમ્ | | સંશય નક્ષયતિ - સ સંશય રૂતિ | - આશય એ છે કે એકધર્મિકવિરુદ્ધભાવાભાવપ્રકારકજ્ઞાનને સંશય કહેવાય છે. ‘મયે થાળુ પુરુષો વા' ઇત્યાઘાકારક જ્ઞાન ઇદમ્પદાર્થએકધર્મિક વિરુદ્ધસ્થાણુ–સ્થાણુત્વાભાવાદિપ્રકારક હોવાથી સંશયસ્વરૂપ છે. લક્ષણમાં ધર્મિક' પદનો નિવેશ ન કરીએ તો “હાપર્વતો વર્તિતમવવન્તી ઇત્યાઘાકારક વિરુદ્ધભાવાભાવપ્રકારકઅનેકધર્મિકજ્ઞાનમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. - ઘર્મવા પદના નિવેશથી અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. કારણ કે આ જ્ઞાન હૃદ અને પર્વત સ્વરૂપ અનેકધર્મિક છે. એકધર્મિક નથી. લક્ષણમાં વિરુદ્ધ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તો “વૃક્ષઃ સંયોજાવાનું તદ્માવવાંશ' ઈત્યાઘાકારક વૃક્ષેકયર્મિક, સંયોગ અને તદભાવપ્રકારકજ્ઞાનમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. લક્ષણમાં ‘વિરુદ્ધ' પદના નિવેશથી અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. કારણ કે સંયોગ અને સંયોગાભાવ વિરુદ્ધ ન હોવાથી ત~કારકજ્ઞાન, વિરુદ્ધભાવાભાવપ્રકારક નથી. “ઘરો દ્રવ્ય પૃથિવી ૨' ઇત્યાઘાકારક એકધર્મિકઅનેક પ્રકારકજ્ઞાનમાં અતિવ્યાપ્તિ ન
६८
