________________
‘એક જ માટીના પિણ્ડથી કપાલ અને ઘટની ઉત્પત્તિ થવાથી જેમ એક જ પિંડમાં કપાલ અને ઘટની વૃત્તિતા મનાય છે તેમ એક જ તત્તુઓમાં પદ્મયની વૃત્તિતા સભ્ભવિત છે. ’ આ કહેવું પણ યુક્ત નથી. કારણ કે એકકાલમાં તે તન્તુઓમાં પદ્ભયનો ઉપલંભ બાધિત છે. એક જ માટીના પિંડમાં કપાલ અને ઘટ બંન્નેની ઉપલબ્ધિ થતી નથી, એ સ્પષ્ટ છે. કપાલ અને ઘટ બંનેના સમવાચિકારણ ભિન્ન ભિન્ન છે. એ સમજી શકાય છે. તેથી પૂર્વદ્રવ્ય, ઉત્તરદ્રવ્યની ઉત્પત્તિની પ્રત્યે પ્રતિબંધક હોવાથી પ્રતિબંધકીભૂત એ દ્રવ્યના વિનાશ પછી જ દ્રવ્યાન્તરની ઉત્પત્તિ થાય છે. એ અવશ્ય માનવું જોઇએ. ॥ इति परिमाणनिरूपणम् ॥ कारिकावली ।
सङ्ख्यावत्तु पृथक्त्वं स्यात् पृथक्प्रत्ययकारणम् ॥११३॥ अन्योन्याभावतो नाऽस्य चरितार्थत्वमिष्यते । अस्मात् पृथगिदं नेति प्रतीति र्हि विलक्षणा ॥११४॥ मुक्तावली ।
पृथक्त्वं निरूपयति - सङ्ख्यावदिति । पृथक् प्रत्ययाऽसाधारणकारणं पृथक्त्वम् । तन्नित्यतादिकं सङ्ख्यावत् । तथा हि नित्येष्वेकत्वं नित्यमनित्येष्वनित्यम् । अनित्यमेकत्वन्तु आश्रयद्वितीयक्षणे चोत्पद्यते, आश्रयनाशान्नश्यति तथैकपृथक्त्वमपि, द्वित्वादिवच्च द्विपृथक्त्वादिकमपीत्यर्थः ।
-
नन्वयमस्मात्पृथगित्यादावन्योन्याभावो भासते, तत्कथं पृथक्त्वं गुणान्तरं स्वीक्रियते ? न चाऽस्तु पृथक्त्वं, नत्वन्योन्याभाव इति वाच्यम् । रूपं न घट इति प्रतीत्यनापत्तेः । न हि रूपे घटावधिकं पृथक्त्वं गुणान्तरमस्ति, न वा घटे घटावधिकं पृथक्त्वमस्ति, येन परम्परासम्बन्धः कल्प्यत इत्यत आह अस्मादिति । ननु शब्दवैल
૫૪
-
