________________
વાયિકારણકત્વસ્વરૂપ કર્મજન્યત્વ ન હોવાથી તેમાં અવ્યાપ્તિ આવે છે. પરંતુ “મૈનત્વ’ ‘કર્મનન્યવૃત્તિગુત્વવ્યાચનાતિમત્વ' સ્વરૂપ વિવક્ષિત હોવાથી અતિવ્યાપ્તિ કે અવ્યાપ્તિ પણ નહીં આવે... ઇત્યાદિ સ્પષ્ટ છે. આવી જ રીતે આગળ પણ અતિવ્યાત્યાદિના નિવારણ માટે આવશ્યકતાનુસાર જાતિઘટિત વિવક્ષામાં તાત્પર્ય સમજી લેવું. પાલા,
(સ્પર્શાસ્તેતિ- અહીં સ્પર્શ પદથી અનુષ્ણસ્પર્શનું ગ્રહણ કરવું. (પૃથવસ્વ' અહીં 'ત્વ' પ્રત્યયનો અન્વય '' અને 'પૃથ' બન્ને પદની સાથે હોવાથી એકત્વ અને પૃથકત્વનું ગ્રહણ થાય છે. અન્યથા એકવૃત્તિપૃથત્વનું જ ગ્રહણ થાત. પૃથત્વ પદથી એકપૃથકત્વ સમજવું.) કૌંસમાનો પાઠ કેટલાક પુસ્તકોમાં ન હોવાથી તે કૌંસમાં મૂક્યો છે.
મહેસમવયિત્વમિતિ - રૂપ, રસ, ગન્ય, અનુષ્ણસ્પર્શ, પરિમાણ, એકત્વ, એકપૃથફત્વ, સ્નેહ અને શબ્દ, આટલા ગુણોનું સાધચ્ચે ‘મસમવાયારત્વ' અર્થાત્ “નિમિત્ત
Rબતારહિતત્વવિશિષ્ટ સમવાયRUત્વ' છે. ઉષ્ણસ્પર્શમાં દ્વિવિધ કારણતા હોવાથી અહીં અનુષ્ણસ્પર્શનું ગ્રહણ છે. દ્વિપૃથકત્વાદિમાં કારણતા ન હોવાથી પૃથકત્વ' પદથી એકપૃથફત્વનું ગ્રહણ કર્યું છે. ઉપર જણાવેલા રૂપ, રસ... વગેરે ગુણોમાં ‘મસમવાયRUતા'ને જણાવે છે. - ઘરરૂપ-રસ... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી. ભાવાર્થ સ્પષ્ટપ્રાયઃ છે. યદ્યપિ પાકજ રૂપાદિ
સ્થળે અને ચરમ અવયવીના રૂપાદિમાં અસમવાયિકારણતા નથી તેમ જ કર્મમાં અસમવાયિકારણતા છે. તેથી ત્યાં અવ્યાપ્તિ અને અતિવ્યાપ્તિ આવે છે. તેના નિવારણ માટે ‘‘નિમિત્તારામત્રાસમવાયRવૃત્તિગુત્વવ્યાપ્યજ્ઞાતિમત્ત્વ'' ની વિવક્ષા કરવી જોઈએ. આથી વિશેષ વિવરણ દિનકરીરામરુદ્રીમાં જોવું.
કારિકાવલીમાં - મથ વૈશેષિ... ઇત્યાદિ-આત્માના
૧૪
