________________
: વિવરણ : નન બંસોડ... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી - આશય એ છે કે યાગાદિની સ્વર્ગાદિજનકતાના નિર્વાહ માટે અપૂર્વ કે. યાગાદિધ્વસને પણ વ્યાપાર માનવાની આવશ્યકતા નથી.
આ રીતે ચિરધ્વસ્ત અને નિર્ચાપાર એવા યાગાદિમાં કારણતાનો જ સંભવ નથી. આ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે યાગાદિમાં અનન્યથાસિદ્ધત્વવિશિષ્ટસ્વર્ગાદિપૂર્વવૃત્તિત્વરૂપ સ્વર્ગાદિજનતા સિદ્ધ છે. સર્વત્ર કાર્યાવ્યવહિતપૂર્વવૃત્તિત્વસ્વરૂપ જ કારણતા હોવી જોઈએ - એ નિયમ નથી. ચક્ષુઃસંયોગાદિમાં પ્રત્યક્ષા વ્યવહિતપૂર્વવૃત્તિત્વ અપેક્ષિત હોવા છતાં કારણ માત્રમાં એની આવશ્યકતા નથી. સમવાયિકારણમાં જેમ કાર્યસમાનકાલવૃત્તિત્વ અપેક્ષિત છે, તેમ અસમાયિકારણમાં એ અપેક્ષિત નથી. આથી સમજી શકાય છે કે ધ્વસાદિ વ્યાપાર વિના પણ યાગાદિમાં સ્વર્ગાદિજનકતા સંભવે છે. આ પ્રમાણે શંકાકારના અભિપ્રાયનું નિરાકરણ કરે છે. *ર્મનાશનન... ઈત્યાદિ કારિકાનાં ઉત્તરાદ્ધથી - આશય સ્પષ્ટ છે કે ઉપર જણાવ્યા મુજબ યાગાદિજન્ય અપૂર્વ ન હોય તો, “કર્મનાશાજલના સ્પર્શથી અપૂર્વનો નાશ થાય છે.” એ કહેવું યોગ્ય નહીં થાય. કર્મનાશાજલના સ્પર્શથી યાગનો જ નાશ થાય છે, એ કહેવું અયુક્ત છે. કારણ કે તાદશસ્પર્શની પૂર્વે યાગાદિ ઉત્પન્ન અને વિનષ્ટ થયા હોવાથી કર્મનાશાજલસ્પર્શાદિથી યાગાદિના નાશનો કે, પ્રતિબન્ધનો સંભવ નથી. આ રીતે અપૂર્વ સિદ્ધ થવાથી “યાગાદિનું ફલ દેવતાપ્રીતિ છે.” એ સિદ્ધાન્તનું પણ નિરાકરણ થાય છે. કારણ કે ગંગાસ્નાનાદિ સર્વત્ર સ્થળે દેવતાપ્રીતિનો સંભવ નથી. દેવતા ચેતન હોવાથી યદ્યપિ તેની પ્રીતિનો સંભવ છે. પરંતુ ગંગાસ્નાનાદિ; તેના ઉદ્દેશથી નથી. કારણ કે પ્રીતિ સુખ સ્વરૂપ હોવાથી નિત્યસુખાત્મક
૧૪૮
