________________
કારણ નહીં માનવાનું સાર્વત્રિક નથી. કવચિદ્ યાગાદિ સ્થળે તેમ માની શકાય છે. “ “યાગાદિના વ્યાપાર તરીકે યાગાદિના ધ્વંસને માનીએ તો યાગાદિનો ધ્વંસ અનંત હોવાથી અનન્તફળની પ્રાપ્તિનો પ્રસંગ આવશે. અપૂર્વને વ્યાપાર માનવાથી એ પ્રસંગ નહીં આવે. કારણ કે ચરમફળથી અપૂર્વનો નાશ શક્ય છે.' આ પ્રમાણે પણ નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે યાગાદિસ્વંસ અનન્ત હોવા છતાં યાગાદિજન્ય સ્વર્ગાદિફળની પ્રાપ્તિમાં કાલવિશેષસહકારિકારણ હોવાથી ફલનાં આનત્યનો પ્રસંગ નહીં આવે. આથી સ્પષ્ટ છે કે ધર્મને માન્યા વિના યાગાદિમાં સ્વર્ગાદિજનકત્વ ઉપપન્ન થઈ શકે છે, એ કહેવું યુક્ત નથી - એ જણાવવા કારિકામાં સ્નાનાદ્રિ' આ પ્રમાણે નિર્દેશ છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે, ગગાસ્નાનાદિની સ્વર્ગાદિજનતાના નિર્વાહ માટે અનંતજલના સંયોગોના ધ્વસને વ્યાપાર માનવાની અપેક્ષાએ લાઘવ હોવાથી; એક અપૂર્વને જ વ્યાપાર મનાય છે... ઇત્યાદિ સ્પષ્ટ છે.
| મુwાવની | ननु ध्वंसोऽपि नं व्यापारोऽस्तु । न च निर्व्यापारस्य चिरध्वस्तस्य कथं कारणत्वमिति वाच्यम् । अनन्यथासिद्धनियतपूर्ववर्त्तित्वस्य तत्राऽपि सत्त्वात् । अव्यवहितपूर्ववर्तित्वं हि चक्षुःसंयोगादेः कारणत्वे, न तु सर्वत्र कार्यकालवृत्तित्वमिव समवायिकारणस्य कारणत्व इत्यत आह-कर्मनाशेति । यदि ह्यपूर्वं न स्यात् तदा कर्मनाशाजलस्पर्शादिना नाश्यत्वं धर्मस्य न स्यात् । न हि तेन यागादिनाशः प्रतिबन्धो वा कर्तृ शक्यते । तस्य पूर्वमेव वृत्तत्वादिति । एतेन देवताप्रीतिरेव फलमित्यपास्तम् । गङ्गास्नानादौ सर्वत्र देवताप्रीतेरसम्भवात् । देवतायाश्चेतनत्वेऽपि तत्प्रीतेरनुद्देश्यत्वात्, प्रीतेः सुखस्वरूपत्वेन विष्णुप्रीत्यादौ तदसम्भवात् । जन्यसुखादेस्तत्राभावात् । तेन विष्णुप्रीतिजन्यत्वेन पराभिमतस्वर्गादिरेव विष्णुप्रीतिशब्देन कथ्यतें IIઉદ્દરા.
૧૪૭
