________________
અનાશ્યતાવચ્છેદક જાતિ સિદ્ધ છે. આ રીતે દ્રવ્યવિભાજકપૃથ્વીત્વોપાધિની વ્યાપ્યતાવચ્છેદક તસંયોગવિભાગ અને દ્રવત્વવૃત્તિ જાતિનું શૂન્યત્વ, તાદશસંયોગમાં, તાદશવિભાગમાં અને તાદશદ્રવત્વમાં નથી. તેમજ દ્રવ્યવિભાજક તેજ
ત્વોપાધિની વ્યાખ્યાતાવચ્છેદક તાદશવેગવૃત્તિજાતિશૂન્યત્વ, તેજોવૃત્તિવેગવિશેષમાં નથી. તેથી તાદશસંયોગાદિમાં આવતી અવ્યાપ્તિના નિવારણ માટે “સંયોવિમાવેશવસ્ત્રાવૃત્તિત્વ’ આ પ્રમાણે જાતિનું વિશેષણ, નિવિષ્ટ છે. તેથી તાદશજાતિઓ સંયોગાદિમાં અવૃત્તિ ન હોવાથી તેને લઈને કઠિનદ્રવ્યોના સંયોગાદિમાં અવ્યાપ્તિ નહીં આવે... ઇત્યાદિ સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી વિચારવું.
સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથક્વ, સંયોગ, વિભાગ, પરત્વ, અપરત્વ, દ્રવત્વ અને સ્નેહપદબોધ્ય સ્નેહ અને વેગ; આટલા ગુણો બે ઈન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય છે અર્થા ચક્ષુ અને ત્વચિદ્રિયજન્યપ્રત્યક્ષયોગ્ય છે. રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ અને શબ્દ, આ ગુણો ચક્ષુરાદિબાહ્ય એક જ ઈન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય છે. ગુરુત્વ અદષ્ટ (ધમધર્મ) અને ભાવનાપદથી બોધ્ય વેગભિન્ન સંસ્કાર આ ગુણો અતીન્દ્રિય છે. ઇત્યાદિ સ્પષ્ટ છે. આથી વિશેષ દિનકરી -રામરુદ્રીથી જાણવું.
બુદ્ધિ, સુખ, દુ:ખ, ઇચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, ધર્મ, અધર્મ, ભાવના અને શબ્દ, આટલા વિભુદ્રવ્યોના વિશેષગુણો અકારણગુણોત્પન્ન છે. સ્વકારણભૂતદ્રવ્યના સમવાયિકારણના સજાતીય ગુણોથી ઉત્પન્ન જે ગુણો છે તે ગુણો કારણગુણપૂર્વક - કહેવાય છે. જે રૂપાદિ ગુણો સ્વરૂપ છે તે આગળ કહેવાશે. બુદ્ધિ વગેરે ઉપર જણાવેલા ગુણોના કારણ આત્માદિનું સમવાયિકારણ ન હોવાથી બુદ્દધ્યાદિ ગુણો ‘મારગુણોત્પન્ન' છે. યદ્યપિ નિત્યરૂપાદિ અને અન્ય પાકજ રૂપાદિગુણો પણ અકારણગુણપૂર્વક છે. પરંતુ માળાનોત્પન્નમત્રિવૃત્તિ ગુણત્વ
૧૧
