________________
પરસ્ત્રીગમનમાં પ્રવૃત્તિ ઉપપન્ન નહીં થાય; પરન્તુ તાદશપ્રવૃત્તિની ઉપપત્તિ માટે વત્તવનિષ્ઠાનનુવંધિત્વ નો અર્થ વત્તષવિષયકુવાનનત્વ' સ્વરૂપ વિવક્ષિત હોવાથી રાગાંધની તાદશપ્રવૃત્તિ અનુપપન્ન નહીં બને. કારણ કે રાગાંધ માણસને નરકાદિદુઃખો ઉપર તાદશબલવાનું શ્રેષ ન હોવાથી પરસ્ત્રીગમનમાં; તાદશબલવાઢેષવિષયદુ: ખાજનકત્વસ્વરૂપ બલવદનિષ્ઠાનનુબંધિત્વવિશિષ્ટ ઈષ્ટસાધનતાજ્ઞાનવિશિષ્ટ - કાર્યતાજ્ઞાન, રાગાંધમાણસને છે જ. આ પ્રમાણે નનું... ઇત્યાદિ શંકાગ્રંથનો આશય છે. “રૂછHTધનવૈઋતિસાધ્યત્વયોર્યુ...' ઇત્યાદિ – આશય એ છે કે ઉપર જણાવ્યા મુજબ તાદશઈષ્ટસાધનતાજ્ઞાનવિશિષ્ટ કૃતિસાધ્યતાજ્ઞાનને પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કારણ માનવાનું શક્ય નથી. કારણ કે સાધનત્વ અને સાધ્યત્વ એ બંન્નેનો વિરોધ હોવાથી એકી સાથે બંન્નેનું જ્ઞાન શક્ય નથી. આઘક્ષણવૃત્તિત્વવિશિષ્ટ(અસિદ્ધ) પાકાદિમાં સાધ્યત્વ હોય છે અને અનાઘક્ષણવૃત્તિત્વવિશિષ્ટ (સિદ્ધ) પાકાદિમાં સાયનત્વ(ઈષ્ટસાધનત્વ) હોય છે. તેથી ભિન્નકાલવૃત્તિ કૃતિસાધ્યત્વ અને ઈષ્ટસાધનત્વનું યુગપ૬ જ્ઞાન - સંભવિત નથી. એક જ વસ્તુમાં એક જ વ્યક્તિને એકકાલમાં સિદ્ધત્વ અને અસિદ્ધત્વનું જ્ઞાન થતું ન હોવાથી ભિન્નકાલમાં 'इदानीमसिद्धः पाको मत्कृतिसाध्यः'; 'अग्रे च सिद्धः पाक ઈસાધનમ્' આ પ્રમાણે કૃતિસાધ્યત્વ અને ઈષ્ટસાધનત્વનું જ્ઞાન થાય છે. તેથી સ્પષ્ટ છે કે પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે તાદશઈષ્ટસાધનતાજ્ઞાનવિશિષ્ટ કાર્યતાનાં જ્ઞાનને કારણ માનવામાં લાઘવ હોવા છતાં એને કારણ માનવાનું શક્ય નથી. આ પ્રમાણે પ્રાભાકરોનું કથન છે. તેનું નિરાકરણ કરે છે. - મૈવમ્... ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. - આશય એ છે કે બલવદનિખાનનુબંધીષ્ટસાધનતાજ્ઞાનજન્યકાર્યતાજ્ઞાનની અપેક્ષાએ લઘુભૂત બલવદનિષ્ઠાનનુ. બન્ધીષ્ટસાધન–વિશિષ્ટકૃતિસાધ્યતાના જ્ઞાનને જ પ્રવૃત્તિની
૧ ૧૮ -
