________________
દેશવાક્યર્થસ્મરણ તાદશ અતિદેશવાક્યર્થશાબ્દબોધથી જન્ય હોવા છતાં તાદશસ્મરણમાં સાદગ્યવિશિષ્ટપિંડજ્ઞાન ઉર્દૂ - બોધકવિધયા કારણ હોવાથી તેમાં તજન્યત્વ પણ છે જ. તેથી તાદશસ્મરણમાં વ્યાપારત્વની અનુપપત્તિ નહીં થાય.
અહીં એ યાદ રાખવું જોઈએ કે વિવરણની મર્યાદાને કારણે કેટલાક પદાર્થો ખૂબ જ સ્થૂલરૂપે વર્ણવ્યા છે. તેના વિસ્તારથી વર્ણન માટે તો દિનકરી અને રામરુદ્રી વગેરેનું વિવરણ કરવાની આવશ્યકતા છે, જે અહીં શક્ય નથી. જિજ્ઞાસુઓએ તે તે ગ્રંથના અધ્યયનથી પોતાની જિજ્ઞાસાને પૂર્ણ કરવી જોઈએ.
અનુમાનને પ્રમાણ માન્યા પછી તેનાથી ભિન્ન ઉપમાન પ્રમાણને શા માટે માન્યું છે ? ઇત્યાદિ શંકા થાય તો તેના સમાધાન માટે પણ દિનકરી-રામરુદ્રી... ઇત્યાદિ ગ્રંથોનું અધ્યયન આવશ્યક છે. તે પૂર્વે ““
નામનોમ, ન શુળોમ, ન મરામ, નૂિપમનોમિ'' ઇત્યાકારક અનુભવ જ ઉપમાનને સ્વતંત્ર પ્રમાણ માનવા માટે એક પ્રમાણ છે. એ યાદ રાખવું જોઈએ. ॥ इति कारिकावलीसमेतसिद्धान्तमुक्तावलीविवरणे
उपमाननिरूपणम् ॥
अथ शब्दपरिच्छेदः ।
વરિાવતી पदज्ञानं तु करणं द्वारं तत्र पदार्थधीः । शाब्दबोधः फलं तत्र शक्तिधीः सहकारिणी ॥८१॥
મુવતી ! . शाब्धबोधप्रकारं दर्शयति-पदज्ञानं त्विति । न तु ज्ञायमानं पदं करणम् । पदाभावेऽपि मौनिश्लोकादौ शाब्दबोधात् । पदार्थधीरिति ।
૮૦
