________________
થવાથી પરસ્પર નિત્યત્વ અને અનિત્યત્વવિષયકઅનુમિતિનો પ્રતિબંધ થાય છે. માત્ર ‘મગૃહીતાપ્રામાખ્યાધ્યામાdવ્યર્થવત્ત્વોપસ્થિતિ''ના વિષયને સપ્રતિપક્ષ કહીએ તો જ્યાં નિત્યત્વવ્યાપ્યશ્રાવર્તિવાનું શબ્દઃ' ઇત્યાકારક ઉપસ્થિતિ નથી ત્યાં પણ “મનિત્યત્વવ્યાપ્યતત્વવાનું શર્વે :” ઈત્યાકારક ઉપસ્થિતીયવિષયકૃતકત્વ હેતુમાં સપ્રતિપક્ષત્વના વ્યવહારનો પ્રસંગ આવશે. તેથી તેના નિવારણ માટે ‘ગગૃહીત પ્રમાથસાધ્યવ્યાપ્યત્ત્વોપસ્થિતિાનીન’ આ પ્રમાણેના છાતીનાન્ત’ પદનો નિવેશ કર્યો છે. તેથી શબ્દોષનિત્ય તત્વનું અહીં તાદશોપસ્થિતિનો અભાવ હોવાથી ‘નિત્યત્વવ્યાપ્યતત્વ- . વાનું શક્વેઃ' ઇત્યાકારકોપસ્થિતિવિષયકૃતકત્વમાં સત્પતિપક્ષત્વના વ્યવહારનો પ્રસંગ નહીં આવે. ‘નિત્યત્વવ્યાપ્યશ્રાવણત્વવાનું શબ્યુઃ ઈત્યાકારકોપસ્થિતિકાલમાં પણ “દં મમ જ્ઞાન- . 9માળ' ઇત્યાકારક અપ્રામાણ્ય ગ્રહ, જ્યારે તે ઉપસ્થિતિમાં થાય છે, ત્યારે તાદશ ગૃહીતાપ્રામાણ્યક સાધ્યવ્યાપ્રવત્ત્વોપસ્થિતિકાલીન ‘નિત્યત્વવ્યાપ્યતત્વવાનું રાખ્યુંઃ ' ઇત્યાકારકોપસ્થિતિવિષયકૃતકત્વમાં સપ્રતિપક્ષત્વનો વ્યવહાર થતો નથી. તેથી તાદશ વ્યવહારના પ્રસંગનું નિવારણ કરવા “ધ્યાયવેત્ત્વોપસ્થિતિનું ‘ગગૃહીતાપ્રામાય' આ વિશેષણ છે. આવી જ રીતે તાદશાગૃહીતાપ્રામાણ્ય,સાધ્યવ્યાપ્યવોપસ્થિતિકાલીન સાધ્યાભાવવ્યાખ્યવત્ત્વોપસ્થિતિમાં જ્યારે ઉપર જણાવ્યા મુજબ અપ્રામાયનો ગ્રહ થાય છે, ત્યારે પણ તાદશોપસ્થિતિવિષયકૃતકત્વાદિમાં સત્પતિપક્ષત્વનો વ્યવહાર થતો નથી. તેથી તાદશ વ્યવહારના પ્રસંગનું નિવારણ કરવા લાગ્યામવિવ્યાપ્યવોપસ્થિતિ’ નું પણ “અદીતાપ્રામાખ્ય' આ વિશેષણ છે - અન્યથા તાદશ વિશેષણના અનુપાદાનમાં સપ્રતિપક્ષત્વના વ્યવહારનો પ્રસæ આવશે.
પ૮