________________
છે. એ સમજી શકાય છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે પર્વતો વનિમનું ઇત્યાકારક અનુમિતિની પ્રત્યે સિષાયિષાવિરહકાલીનસિદ્ધિ ‘पर्वतत्वावच्छिन्नविशेष्यतानिरूपितवह्नित्वावच्छिन्नप्रकारતાશાતિનિશ્ચયત્વેન પ્રતિબંધક છે. એકાદશસિદ્ધિવિશેષ. પણ તત્તદનુમિતિસામાન્યની પ્રત્યે પ્રતિબંધક નથી, એ જણાવે છે. સ્વિત્યાત્રિ - પક્ષતાવચ્છેદકસામાનાધિકરન તાદશસિદ્ધિ હોવા છતાં, પક્ષતાવચ્છેદકાવચ્છેદન અનુમિતિ થતી હોવાથી પક્ષતાવચ્છેદકાવચ્છેદન અનુમિતિની પ્રત્યે પક્ષતાવચ્છેદકાવચ્છેદેન તાદશસિદ્ધિ પ્રતિબંધક છે. જ્યારે પક્ષતાવચ્છેદકસામાનાધિકરણ્યન અનુમિતિની પ્રત્યે તો તાદશસિદ્ધિમાત્ર પ્રતિબંધક છે. પક્ષતાવચ્છેદકાવચ્છેદેન તેમ જ પક્ષતાવછેદકસામાનાધિકરણ્યન અનુમિતિનું સ્વરૂપ પૂર્વે ઈશ્વરાનુમાનના પ્રસન્ને જણાવ્યું છે. કેટલાક લોકો સિષાયિષાવિરહવિશિષ્ટસિદ્ધિ તેમ જ પ્રત્યક્ષસામગ્રી એતદન્યતરાભાવને પક્ષતા કહે છે. તેથી સિદ્ધિના કાળમાં અને સમાનવિષયક (પરામર્શના સમાનવિષયક) પ્રત્યક્ષની સામગ્રીના કાળમાં અનુમિતિની આપત્તિ નથી આવતી. પરંતુ સિષાયિષાવિરહવિશિષ્ટસિદ્દધ્યભાવને પક્ષતા કહેનાર સિદ્ધાન્તીના મતે પ્રત્યક્ષની સામગ્રીના કાળમાં શા માટે અનુમિતિ થતી નથી? આ શંકાનું નિરાકરણ કરવાપૂર્વક તાદશાવતરાભાવને પક્ષતા કહેનારના મતને દૂષિત કરવા કહે છે - રૂતુ વોથ્યમિત્યાદ્રિ - આશય એ છે કે જ્યાં આ પુરુષ છે કે નહીં ? આ પ્રમાણે સંશય થયા પછી તેના અનંતર ક્ષણમાં પુરુષત્વવ્યાપ્યાદ્રિમાનય ઈત્યાકારક વિશેષદર્શનાત્મક જ્ઞાન થયું, ત્યાં અનુમિત્સા ન હોય તો પુરુષનું પ્રત્યક્ષ થાય છે, અનુમિતિ થતી નથી. તેથી અનુમિત્સાવિરહવિશિષ્ટસમાનવિષયક પ્રત્યક્ષની સામગ્રી અનુમિતિની પ્રત્યે કામિનીની જિજ્ઞાસાની જેમ સ્વતંત્રપણે પ્રતિબંધક છે. અહીં એ વસ્તુ સમજી
૪૨
