________________
संयोगसम्बन्धेन घटाभावप्रतियोगिनोऽपि घटस्यानधिकरणे हेत्वधिकरणे महाकाले वर्तमानः स एव संयोगेन घटाभावस्तस्य प्रतियोगितायां कालिकसम्बन्धावच्छिन्नत्वघटत्वावच्छिन्नत्वोभयाભાવસીન્નાવ્યાઃ |
ननु प्रमेयवह्निमान् धूमादित्यादौ प्रमेयवहूनित्वावच्छिन्नत्वमप्रसिद्धं गुरुधर्मस्याऽनवच्छेदकत्वादिति चेन्न । कम्बुग्रीवादिमानाऽस्तीति प्रतीत्या कम्बुग्रीवादिमत्त्वावच्छिन्नप्रतियोगिताविषयीकरणेन गुरुधर्मस्याऽप्यवच्छेदकत्वस्वीकारादिति सक्षेपः ॥ ६९ ॥ इति व्याप्तिनिरूपणे सिद्धान्तग्रन्थः ॥
- વિવરણ - પ્રતિયોધિ ' પદથી જે અર્થ વિવક્ષિત છે, તે અર્થને જણાવવા કહે છે - યાશત્યાદ્રિ આશય એ છે કે યાદશપ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાવચ્છિન્નનું અનધિકરણ હે–ધિકરણ છે, તાદશપ્રતિયોગિતાનવચ્છેદકત્વની, સાધ્યતાવછેઠકમાં વિવેક્ષા છે. તેથી “પસંયોજમાવનું ગાત્મવા અહીં અવ્યાપ્તિ નહીં આવે. કારણ કે ત્યાં હેત્વયિકરણઆત્મવૃત્તિકપિસંયોગાભાવાભાવીય પ્રતિયોગિતાવ છે દકગણ - સામાન્યાભાવત્નાવચ્છિન્નનું હેત્વકિરણ અનધિકરણ હોવાથી યાદૃશપ્રતિયોગિતાપદથી ગુણસામાન્યાભાવવાવચ્છિન્ન જ કપિસંયોગાભાવાભાવીયપ્રતિયોગિતાનું ગ્રહણ શક્ય છે. પરંતુ કપિસંયોગાભાવત્નાવચ્છિન્નપ્રતિયોગિતાનું ગ્રહણ શક્ય નથી. અને ગુણસામાન્યાભાવત્નાવચ્છિન્નતાદશ-પ્રતિયોગિતાનું અનવચ્છેદકત્વ કપિસંયોગાભાવત્વસ્વરૂપ સાધ્ય - તાવચ્છેદકમાં હોવાથી લક્ષણસમન્વય થાય છે. આવી જ રીતે વનિમનું ધૂમાત્' ઈત્યાદિ સ્થળે પણ હે–ધિકરણવૃત્તિતાદશ ઘટાઘભાવીય પ્રતિયોગિતાનું યાદૃશપ્રતિયોગિતા પદથી ગ્રહણ શક્ય હોવાથી પ્રતિયોગિવ્યધિકરણાભાવની અપ્રસિધિના કારણે અવ્યાપ્તિ કે અસંભવ નહીં આવે. એ સમજી શકાય
૩૦
