________________
,
છે. જેથી વાક્યમાં લક્ષણા માનવાની આવશ્યકતા નથી. ‘પદાર્થનો પદાર્થેકદેશની સાથે અન્વય સાર્વત્રિક નથી મનાતો, પરન્તુ ક્વચિત્ મનાય છે. તેથી ઉપર જણાવેલા સ્થળે લક્ષ્યાર્યેકદેશ નદીમાં એવો અન્વય નહીં કરી શકાય.' એવું भानो तो 'गभीरायां नद्यां घोषः म स्थळे नदी यह गली नही तीरमां साक्षणिक छे अने 'गंभीर' ५६ तादृशलक्षणाना તાત્પર્યનું ગ્રાહક છે. આ પ્રમાણે માની શકાય છે. ઉભયથા પણ વાક્યમાં લક્ષણા માનવાની આવશ્યકતા નથી. मुक्तावली ।
बहुव्रीहावप्येवम् - तत्र हि चित्रगुपदादौ यदैकदेशान्वयः स्वीक्रियते, तदा गोपदस्य गोमति लक्षणा, गवि चित्राऽभेदान्वयः । यदि त्वेकदेशान्वयो न स्वीक्रियते, तदा गोपदस्य चित्रगोस्वामिनि लक्षणा । चित्रपदं तात्पर्यग्राहकम् । एवमारूढवानरो वृक्ष इत्यत्र वानरपदस्य वानरारोहणकर्मणि लक्षणा, आरूढपदञ्च तात्पर्यग्राहकम्। एवमन्यत्राऽपि । तत्पुरुषे तु पूर्वपदे लक्षणा । तथाहि राजपुरुषादिपदे, राजपदार्थेन पुरुषादिपदार्थस्य साक्षान्नान्वयः, निपातातिरिक्तनामार्थयो र्भेदेनाऽन्वयबोधस्याऽव्युत्पन्नत्वात् । अन्यथा राजा पुरुष इत्यत्रापि तथान्वयबोधः स्यात् । घटः पटो नेत्यादौ घटपटाभ्यां नञः साक्षादेवाऽन्वयान्निपातातिरिक्तेति । नीलो घट इत्यादौ नामार्थयोरभेद - सम्बन्धेनाऽन्वयाद् भेदेनेति । न च राजपुरुष इत्यादौ लुप्तविभक्तेः स्मरणं कल्प्यमिति वाच्यम् । अस्मृतविभक्तेरपि ततो बोधोदयात् । तस्मात् राजपदादौ राजसम्बन्धिनि लक्षणा । तस्य च पुरुषेण सहाऽभेदाऽन्वयः ।
00
जहुव्रीहि
: विवरण : बहुव्रीहावप्येवमित्यादि - आशय से छे સમાસમાં પણ ઉપર જણાવ્યા મુજબ વાક્યમાં લક્ષણા મનાતી नथी. परन्तु उत्त२५६भां लक्षणाभनाय छे. बहुव्रीहि
१११
