________________
७८
Resी-भुनामी-वि१२५ मुद्धि, सुभ, ५, ४२७, द्वेष, प्रयत्न, सया, परिभा . પૃથકૃત્વ, સંગ, વિભાગ, ધર્મ, અધમ, અને ભાવના આ ચૌદ ગુણે આત્માના છે.
सध्या, परिभाष, पृ५३.५, सया, अने विलIA 2 पाय ગુણે કાલ તથા દિશાના છે.
स-या, परिमाण, पृथत्व, सया, विHII, भने २०६, આ છ ગુણે આકાશના છે.
सया, परिभा, पृथ६.१, सयोग, विमा, बुद्धि, २७!, અને પ્રયત્ન આ આઠ ગુણે પરમાત્માના છે.
सध्या, पश्मिा, पृथ३१, सयोग, विलास, ५२१, १५.. રત્વ, અને વેગ આ આઠ ગુણ મનના છે. આ રીતે દ્રવ્યોના મૂળભૂત ગુણેની સંખ્યાને યાદ રાખવા પ્રાચીન પુસ્તકમાં જે પ્રસિદ્ધ શ્લોક છે તે નીચે જણાવ્યા મુજબ છે. -
वायोनवैकादश तेजसो गुणाः, जलक्षितिप्राणभृतां चतुर्दश । . दिक्कालयोः पञ्च पडव चाम्बरे, महेश्वरेऽष्टौ मनसस्तथैव च ।।
॥ इति सामान्यतो द्रव्यगुणकथनम् ॥
. कारिकावली। तत्र क्षिति र्गन्धहेतु नाना रूपवती मता।
मुक्तावली __ साधर्म्यवैधम्य निरूप्य सम्प्रति प्रत्येक पृथिव्यादिक' निरूपयतितत्रेति । गन्धहेतुरिति । गन्धसमवायिकारणमित्यर्थः । यद्यपि गन्धवत्वमात्र पृथिव्या लक्षणमुचितं, तथाऽपि पृथिवीत्वजातौ प्रमाणोपन्यासाय कारगत्वमुपन्यस्तम् । तथा हि पृथिवीत्वं हि गन्धसमवायिकारणतावच्छेदकतया सिद्ध्यति, अन्यथा गन्धत्वावच्छिन्नस्याऽऽकस्मिकत्वापत्तेः । न च पाषाणादौ गन्धाभावाद् गन्धवत्त्वमव्याप्तमिति वाच्यम् । तत्राऽपि गन्धसत्त्वान् । अनुपलब्धिस्त्वनुत्कटत्वेनाऽप्युपपद्यते, कथमन्यथा तद्
