Page Text
________________
સાધર્મ્યુનિરૂપણ
૭પ ઈન્દ્રિય સ્વરૂપ તેજ આદિમાં ચણા મમરા શેકવાનું સાધનભૂત માટીના ભાજન વિશેષમાં રહેલા વહિનામાં અને ગરમીમાં રૂપવત્વ છે એમાં કઈ પ્રમાણ નથી એવું નહિ કહેવું કારણ કે “ચક્ષુરાદ (ભર્જન કપાલવહિન ઉષ્મા વગેરે) રૂપવન્તસ્તેજસ્વાદ મહાન સાદિવૃત્તિવાહિનવ” આ અનુમાનથી ચક્ષુરાદિ સ્વરૂપ તેજમાં તેજસ્વી હેતુથી રૂપવત્વનું અનુમાન થઈ શકે છે તેમજ પૃથ્વીત્વ અને જલત્વ હેતુથી પાર્થિવ અને જલીય ઈન્દ્રિય સ્વરૂપ પૃથ્વી અને જલમાં તથા વાયુ દ્વારા લવાએલા પાર્થિવ અથવા જલીય ભાગમાં પણ રૂપવત્વ સિદ્ધ થઈ શકે છે. યદ્યપિ પૃથ્વી વગેરેમાં ઉત્પત્તિના પ્રથમ ક્ષણે રૂપવત્વ ન હોવાથી ત્યાં અવ્યાપ્તિ આવે છે પરંતુ તેના નિવારણ માટે રૂ૫વદ્ વૃત્તિ દ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય જાતિમત્વની વિવક્ષા કરવાથી રૂપવ૬ વૃત્તિ દ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય પૃથ્વીત્યાદિ જાતિમત્વ સકલ પૃથ્યાદિમાં હવાથી અવ્યાપ્તિ નહીં આવે. આવી જ રીતે “વત્વવત્ત્વનું પણ તાત્પર્ય દ્રવદ્વવદ્રવૃત્તિદ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય જાતિમત્વ હેવાથી ઘટમાં તેમજ કુતસુવર્ણાદિભિન્ન વહિન વગેરે તેજમાં પ્રવત્વવત્વ ન હોવા છતાં અવ્યાપ્તિ નહીં આવે કારણ કે દ્રવત્વવ વૃત્તિ દ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય પૃથ્વીત્વ તેમજ તેજસ્વ જાતિમત્વ ઘટાદિમાં તેમજ કુતસુવર્ણાદિભિન્ન તેજમાં અનુક્રમે છે જ, યદ્યપિ પૃથ્વી જેલ અને તેજના પરમાણુનું પ્રત્યક્ષ થતું ન હોવાથી પરમાણમાં પ્રત્યક્ષ વિષયત્વ નથી અને રૂપદિ ગુણનું પ્રત્યક્ષ થતું હોવાથી રૂપાદિમાં પ્રત્યક્ષ વિષયત્વ છે. તેથી અવ્યાપ્તિ અને અતિવ્યાપ્તિ આવે છે. પરંતુ તેના નિવારણ માટેપ્રત્યક્ષવિષયવને અર્થ “રાહુષગત્યવિષયવૃત્તિ ચત્વવ્યાવસાતિનર’ કરવાથી અવ્યાપ્તિ કે અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે કારણ કે ચક્ષુ ઈન્દ્રિય જન્ય લૌકિક પ્રત્યક્ષના વિષય ઘટાદિમાં રહેનારી જે દ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય પૃથ્વીત્વ-જલત્વ અને તેજસવ જાતિ, તદ્દવત્વ પૃથ્યાદિના પરમાણમાં છે જ અને રૂપારિ ગુણેમાં તદૃવત્વ નથી. માત્ર પ્રત્યક્ષવિષયવૃત્તિ દ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય જાતિમત્વની વિવક્ષા કરીએ તે માનસ પ્રત્યક્ષના વિષયભૂત આત્મામાં રહેનારી દ્રવ્યત્વ વ્યાપ્ય આત્મતત્વ.
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |