Page Text
________________
૭૧
સાધર્મ્યુનિરૂપણ વિશેષગુણે છે. આકાશમાં પણ યત્કિંચિદમૃદંગાદિવષ્ણદેન જ શબ્દવિશેષગુણ છે. અને એ જ્ઞાનાદિ તથા શબ્દ વિશેષ ગુણે ક્ષણિક પણ છે. તાદશ અવ્યાખવૃત્તિ-ક્ષણિક વિશેષગુણવત્ત્વ આત્મામાં તથા આકાશમાં જ છે. એ સ્પષ્ટ છે. વિભુદ્રના પ્રત્યક્ષ જે વિશેષ ગુણે છે તે ત્તરક્ષણમાં રહેનારા વિશેષગુણથી નાશ પામે છે. પ્રથમક્ષણવૃત્તિ શબ્દને દ્વિતીયક્ષણવૃત્તિશબ્દના કારણે તૃતીયક્ષણમાં નાશ થાય છે. આવી જ રીતે આત્માના ચોગ્ય વિશેષગુણગાનાદિને પણ ઉત્પત્તિના તૃતીયક્ષણે નાશ થાય છે, તેથી સમજી શકાશે કે તૃતીયક્ષણમાં સ્વિત્પત્તિતૃતીયક્ષણમાં] વૃત્તિ જે સ્વર્વાસ તત્મતિગિત સ્વરૂપ જ શબ્દ અને જ્ઞાનાદિનું ક્ષણિક છે. પરંતુ સુપ્રસિદ્ધ એકક્ષણવૃત્તિ સ્વરૂપ અર્થાદ સ્વાવ્યવહિતત્તર ક્ષણવૃત્તિ વંસપ્રતિત્વિસ્વરૂપ ક્ષણિકત્વ અહીં વિવક્ષિત નથી. યદ્યપિ આત્મા અને આકાશનું સાધમ્મ “અવ્યાપ્ય વૃત્તિ વિશેષ ગુણવત્ત'માત્ર કહીએ તે પણ કઈ દોષ નથી. તેથી ક્ષણિક પદ નિરર્થક છે. પરંતુ આકાશ અને આત્માનું “અવ્યયવૃત્તિ વિશેષગુણવત્ત્વ” તથા “ક્ષણિક વિશેષગુણવત્ત્વ આ બે સાધચ્ચે જણાવવાના આશયથી મૂલમાં ક્ષણિક પદનું ગ્રહણ છે. કેવલ વિશેષગુણવત્વ માત્રનું જ ઉપાદાન કરીએ તે રૂપાદિ વિશેષગુણવત્ પૃથ્યાદિમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે તેના નિવારણ માટે અવ્યાપ્ય વૃત્તિ પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. રૂપાદિ ગુણે અવ્યાપ્ય વૃત્તિન હોવાથી તદ્રવત પૃથ્વી વગેરે દ્રવ્યમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. “વિશેષ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ તે અવ્યાપ્યવૃત્તિ સંગાદિસ્વરૂપ સામાન્ય ગુણવત્ પૃથ્વી વગેરે દ્રવ્યમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. તેના નિવારણ માટે વિશેષ પદનું ઉપાદાન આવશ્યક છે. પૃથ્યાદિમાં અવ્યાપ્યવૃત્તિ વિશેષ ગુણ જ્ઞાનાદિમત્વ ન હોવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. પૂર્વ ઘણીવાર જણાવ્યું હોવાથી અહીં વિશેષગુણવત્વ સમવાય સંબંધથી વિવક્ષિત છે એ કહેવાની આવશ્ય કતા નથી. અન્યથા કાલિકાદિ સંબંધથી તાદશ જ્ઞાનાદિમત્વ પૃથ્યાશિમાં હોવાથી અતિવ્યાપ્તિ દુરૂદ્ધર જ છે. ચલપિ કદાચિત રૂપાદિ
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |