Page Text
________________
અભાવનિરૂપણ જેવી રીતે ઘટાભાવ સ્વરૂપ માનવા છતાં “qદમાવવાનું ઘટમાવત ઈત્યાદિ આધારાધભાવની પ્રતીતિની તેઓ અશક્યતા નથી જોતાં તેવી રીતે અભાવ માત્રને અધિકરણ સ્વરૂપ માનવા છતાં આધારાધયભાવની પ્રતીતિની અનુપત્તિ નહીં થાય તેથી અભાવ માત્રને અધિકારણે સ્વરૂપ માનવામાં કોઈ દોષ નથી. એ કહેવું યોગ્ય નથી, કારણ કે અભાવમાત્રને અધિકરણ સ્વરૂપ માનવાથી તત્તત્ શબ્દરસ-ગળ્યાદિના અભાવનું પ્રત્યક્ષનહી થાય. આશય એ છે કે શ્રવણેન્દ્રિય આકાશકિવિવરમાં તત્તત્ શબ્દાભાવનું, રસનેન્દ્રિયથી આમ્રાદિમાં તિક્તાદિરસાભાવનું; અને ધ્રાણેન્દ્રિયથી પુષ્પાદિમાં અસુરભિગત્પાદિના અભાવનું પ્રત્યક્ષ થાય છે. અભાવને અધિકરણ સ્વરૂપ માનીએ તે તત્તત્ શબ્દ-રસ અને ગળ્યાદિના અભાવને કમશી આકાશઆમ્રઅને પુષ્પાદિ સ્વરૂપ માનવો પડશે અને તેથી તાદશ આકાશાદિ દ્રવ્ય સ્વરૂપ શબ્દાદિના અભાવના પ્રત્યક્ષ માટે શ્રવણેન્દ્રિયાદિ ઈનિદ્ર અગ્ય હોવાથી શ્રવણાદિ ઈન્દ્રિયો દ્વારા તત્તશબ્દાદિના અભાવનું પ્રત્યક્ષ નહીં થાય, તેથી અભાવને અધિકરણ સ્વરૂપ માની શકાશે નહિ. આથી સ્પષ્ટ છે કે અભાવને અધિકરણ સ્વરૂપ માનવામાં શબ્દાદિના અભાવના પ્રત્યક્ષની અનુપત્તિ એ બાધક છે. તે અનુપપત્તિ અભાવમાત્રને જ્ઞાનવિશેષ અથવા કાલવિશેષ સ્વરૂપ માનવામાં પણ બાધક છે. આશય એ છે કે ભૂતલાદિવૃત્તિ ઘટાઘભાવ રામાવત્ મૂતમ ત્યાઘાકારક જ્ઞાન વિશેષ સ્વરૂપ છે. અથવા ઘટાદિ શૂન્યકાલ વિશેષ સ્વરૂપ છે એવું કેટલાક કહે છે. પરંતુ ઉક્ત રીતે ઘટાદ્યભાવને જ્ઞાન અથવા કાલવિશેષ સ્વરૂપ માનીએ તે ભૂતલાદિમાં ઘટાદિના અભાવનું ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષ થશે નહીંકારણ કે તાદશ જ્ઞાન અથવા કાલ વિશેષ સ્વરૂપ અભાવના ચાક્ષુષ પ્રત્યક્ષ માટે ચક્ષુ યેગ્ય નથી, જ્ઞાનનું મન ઈન્દ્રિયથી માનસ પ્રત્યક્ષ થાય છે. કાલ અતીન્દ્રિય છે. અને શ્રવણેન્દ્રિયાદિ દ્રવ્યગ્રાહક નથી. તેથી તાદશ શબ્દાદિના અભાવના પ્રત્યક્ષની અનુપત્તિના ભયે અભાવમાત્રને અધિકરણ સ્વરૂપ અથવા જ્ઞાન કે કાલ વિશેષ સ્વરૂપ માની શકાશે નહીં. એ સ્પષ્ટ છે.
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |