________________
-
----
આકાશ નિરૂપણ “ Tદ્યારિરિકા જાતિમત્તાન અવત’ આ અનુમાનથી શબ્દનું ગુણત્વ સિદ્ધ થાય છે. બહિરિદ્રિય ગ્રાહ્ય ઘટત્યાદિ જાતિમવ ઘટાદિમાં પણ હેવાથી ઘટાદિમાં વ્યભિચારનું નિવાણું કરવા હેવંશમાં ચક્ષુગ્રહણયોગ્ય પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. ઘટાદિ ચક્ષુઈન્દ્રિયથી ગ્રાહ્ય રહેવાથી તેમાં ચક્ષુગ્રહણાયેગ્યત્વ વિશિષ્ટ બહિરિન્દ્રિય ગ્રાહ્યજાતિમત્વ સ્વરૂપ હેતુ ન હોવાથી વ્યભિચાર નહીં આવે. હવંશમાં બહિરિન્દ્રિય ગ્રાહ્ય જાતિમત્વ પદનું ઉપાદાન ન કરીએ અને માત્ર “ચક્ષુહણાયેગ્યત્વનું જ ઉપાદાન કરીએ તે ચક્ષુઈદ્રિયથી ગ્રહણ માટે અગ્ય એવા આત્મામાં ગુણત્વાત્મક સાધ્ય ન હોવાથી વ્યભિચાર આવશે. તેના નિવારણ માટે હેવંશમાં અહિરિન્દ્રિયગ્રાાતિમત્વનું ઉપાદાન કર્યું છે. આત્મા ચક્ષુઈન્દ્રિયની જેમ જ અન્યબહિરિન્દ્રિયગ્રાહ્યજાતિમાનું ન હોવાથી તેમાં વ્યભિચાર નહીં આવે. હવંશમાં જાતિમત્ત્વનું ઉપાદાન ન કરીએ અને ચક્ષુહણાયોગ્યત્વવિશિષ્ટ બહિરિન્દ્રિયગ્રાહ્યત્વ' નું જ ઉપાદાન કરીએ તે ચક્ષુઈન્દ્રિયથી ગ્રહણ માટે અયોગ્ય અને બહિરિદ્રિયથી ગ્રાહ્ય એવી રસાત્વાદિ જાતિમાં ગુણત્વ ન હોવાથી વ્યભિચાર આવે છે. તેના નિવારણ માટે હેવંશમાં જાતિમત્વ પદનું ઉપાદાન કર્યું છે. રસવાદિજાતિમાં જાતિમત્ત્વ ન લેવાથી વ્યભિચાર નહીં આવે. એ સ્પષ્ટ છે. આ રીતે શબ્દમાં ગુણત્વ સિદ્ધ થવાથી “દો કૂચસમવેતો જુદું સંયોજ” આ અનુમાનથી શબ્દમાં દ્રવ્યસમતત્વ સિદ્ધ થાય છે. આ રીતે શબ્દમાં દ્રવ્યસમતત્વસિદ્ધ થયે છતે શબ્દમાં અષ્ટદ્રવ્ય [ આકાશાતિરિક્ત પૃવ્યાઘષ્ટદ્રવ્ય] સમતત્વભાવની સિદ્ધિ કરીને માત્ર આકાશસમતત્વને સિદ્ધ કરવાની ઇચ્છાથી કહે છે. શો Wવકિપાળ –ઈત્યાદિ આશય એ છે કે, જે ગુણોનું અસમાયિકારણ અગ્નિસંગ નથી [અર્થ જે ગુણે પાકજ નથી. તેમજ અવયવના ગુણેથી જે ગુણ જન્ય નથી અને પ્રત્યક્ષના વિષય છે. એ ગુણે સ્પર્શવદ દ્રવ્યમાં સમત નથી. દા. ત. આત્મસમવેત સુખાદિ ગુણે અપાકજ છે, આત્માના કેઈ
